Aktif Tektonik Araştırma Grubu 10. Toplantısı (ATAG10) Değerlendirme Raporu

Aktif tektonik ana başlığı altında Türkiye’nin depremselliği üzerine yerbilimlerinin değişik disiplinlerince yapılan/yapılmakta olan çeşitli araştırmaların bilim insanları arasında bulgu ve sonuçlarının paylaşılması/tartışılması amacıyla, Prof. Dr. Aykut BARKA önderliğinde 1997 yılında kurulan Aktif Tektonik Araştırma Grubu toplantılarının onuncusu (ATAG-10), 2-4 Kasım 2006 tarihlerinde, Dokuz Eylül Üniversitesi Doğanbey-Payamlı Öğrenci Eğitim ve Dinlenme Tesisleri’nde yapılmıştır. Son yılların en kalabalık katılımının sağlandığı bu toplantıda, 3 gün boyunca, 63 sözlü ve 16 poster bildiri sunulmuştur. Toplantıya Türkiye’nin değişik kurum ve kuruluşlarından (üniversiteler, MTA, DSİ, TÜBİTAK-MAM, Afet İşleri, İller Bankası, Valilik, Belediyeler) deprem olgusu ile yakından ilgili konular üzerinde çalışan 200’ün üzerinde araştırıcının yanı sıra, özel şirket çalışanları ile lisans/lisansüstü öğrenciler katılmıştır. Toplantıda sunulan bildiriler, toplantıya katılamayanlar için, internet ortamında http://www.deu.edu.tr/atag10 web adresi üzerinden canlı olarak yayınlanmış ve kaydedilmiştir.

Toplantının açılış programında, sırasıyla, DEÜ-Jeoloji Mühendisliği Bölümü adına DEÜ-Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Sayın Prof. Dr. Cahit Helvacı, TMMOB-Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanı Sayın İsmet Cengiz, DEÜ-Mühendislik Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Cüneyt Güzeliş, DEÜ-Rektörü Sayın Prof. Dr. Emin Alıcı ve İzmir Vali Yardımcısı Sayın Mustafa Aydın birer konuşma yaptılar. Başarı dileklerinin sunulduğu açılış konuşmalarının ardından; açılış konferanslarında, İTÜ-Ayrasya Yer Bilimleri Enstitüsü öğretim üyesi Sayın Prof. Dr. A.M. Celal Şengör ve İTÜ-Jeofizik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Sayın Prof. Dr. Tuncay Taymaz tarafından, sırasıyla, Doğu Anadolu’nun aktif tektoniği ve Ege Denizi’nin sismotektoniği konulu sunumlar yapılmıştır.

Toplantının birinci günü ilk oturumunda, İzmir ve çevresindeki diri fayların deprem üretme potansiyelleri jeolojik ve jeofizik tabanlı çalışmalarla tartışılmıştır. Bu sunumlara göre; İzmir ve çevresinde deprem riski oluşturan fay takımları KD-KB uzanımlı doğrultu atımlı faylar ve D-B uzanımlı normal faylardır. Bildirilerde, Ege Denizi’nde yapılan jeofizik çalışmalarla, karada yapılan jeolojik-jeomorfolojik çalışmaların birleştirilmesi gerektiği ve böylece, olası bir depremde izmir ve yakın çevresini etkileyebilecek diri fay zonlarının saptanabileceği belirtilmiştir. Kuzey Anadolu Fayı’na ayrılan ilk günkü ikinci oturumda 1939-Erzincan ve 1942-Erbaa/Niksar depremlerinde gelişen yüzey kırıklarının jeolojik-jeomorfolojik verileri sunulmuştur. İlk günün son oturumunda 29 Mart 2006 tarihinde gerçekleşen ve ülkemizden de izlenen güneş tutulması öncesinde bazı yörelerimizde yaşanan ve toplumu paniğe iten gelişmelerin de tartışıldığı bir bildiri sunulmuş, radon gazı değişimleri ile depremler arasındaki ilişki karşılaştırılmış ve 1999 İzmit depreminden günümüze kadar Marmara Bölgesi’nde oluşan yamulma birikimi güncel jeodezik verilerle değerlendirilmiştir.

3 Kasım 2006 Cuma gününün ilk iki oturumu Ege Bölgesi’ne ayrılmıştır. Birinci oturumda Şuhut Grabeni, Mahmudiye (Eskişehir) Havzası, Bozdoğan-Karacasu Grabenleri, Kemalpaşa-Torbalı Havzası ve Söke-Kuşadası Havzası’nın Yeni Tektonik dönemdeki evrimleri ve bu havzaları sınırlayan fayların deprem üretme potansiyelleri tartışılmıştır. Ege Bölgesi Oturumu-II’de Salihli-Alaşehir-Turgutlu ve Sultanhisar-Kuyucak-Aydın gibi nüfusun yoğun olduğu yerleşim merkezleri boyunca uzanan Gediz ve Büyük Menderes sıyrılma faylarının (düşük açılı normal fay) deprem üretme potansiyelleri tartışılmış; düşük açılı normal fayların yüksek açılı normal faylar tarafından kesildiği ve bu nedenle yüzeyleyen düşük açılı normal fayların günümüzde deprem üretme potansiyellerinin olmadığı belirtilmiştir. Oturumun son iki sunumunda Manisa ve Tire yörelerindeki fayların yeniden aktif hale geçmiş diri faylar olduğu savunulmuştur. Sismoloji-sismotektonik oturumunda Türkiye Deprem Kataloğu ve Ulusal Sismik Ağ Tasarımı konusunda bilgiler verilmiş ve Doğu Akdeniz ile Batı Anadolu’nun sismotektoniği tanıtılmıştır.

Kuzey Anadolu Fayı-II oturumunun ilk bildirisinde Kuzulu (Sivas) çevresinde oluşan heyelanın nedenleri tartışılmıştır. Daha sonra Kuzey Anadolu Fayı’nın Erbaa-Niksar ve Sapanca Gölü bölümlerindeki jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri uzaktan algılama ve morfotektonik analizlerle tanıtılmıştır. Marmara Bölgesi oturumunda KB Türkiye’deki aktif fayların eski hatların yeniden aktif hale geçmesiyle oluştuğu savunulmuş ve Marmara denizinde olası bir deprem sırasındaki tsunami tehlikesi irdelenmiştir. Son bildiride Marmara Ereğlisinde 15. yüzyıla kadar gelişen tarihsel depremler tanıtılmıştır.

Toplantının 3. gününde (04 Kasım 2006) İzmir ve çevresinde karada ve denizde yapılan jeofizik yöntemler tanıtılmış ve Gökova Körfezi’nin güncel tektoniği irdelenmiştir. Paleosismoloji-Arkeosismoloji oturumunda Kuzey Anadolu Fayı, Troia Fayı, Doğu Anadolu Fayı, Büyük Menderes Fayı ve Seferihisar-Yelki fay zonunda açılan hendeklerde fayların geçmişte oluşturdukları depremler konusunda bilgi verilmiştir. ATAG10 toplantısının son oturumunda Batı Anadolu’daki jeotermal sistemlerin jeodinamik konumları, Ölüdeniz Fay Zonu, Diyarbakır-Lice’deki aktif faylanma ve Van yakınındaki fayın mikrodeprem potansiyeli konusunda bildiriler sunulmuştur.

Toplantıdaki 16 poster 3 gün boyunca asılı kalmıştır. Bu posterlerde Türkiye’nin değişik yörelerinin depremselliği konusunda yapılan jeolojik, jeofizik, paloesismolojik ve nükleer-fizik çalışmalar sunulmuştur.

04.11.2006 Cumartesi günü akşamı yapılan ATAG-10 değerlendirme toplantısı Sayın Prof.Dr. Ali Koçyiğit (ODTÜ) tarafından yürütülmüştür. Değerlendirme toplantısında aşağıdaki kararlar alınmıştır:

Özellikle kamu kurum ve kuruluşlarda çalışan yerbilimcilerin görevlendirmelerde yaşadıkları sorunu çözmek için bundan sonra yapılacak olan ATAG toplantılarının “çalıştay” adı altında düzenlenmesi (örneğin Aktif Tektonik Araştırma Grubu 11. Çalıştayı),

Aktif Tektonik Araştırma Grubu 11. Çalıştayı’nın TÜBİTAK-MAM tarafından Gebze’de yapılması, 12. ve sonraki ATAG çalıştaylarına aday olacak üniversite ve kurumların 11. ATAG çalıştayında bir sunum yaparak çalıştayı organize etme potansiyellerini ve sağlayacakları olanaklarını anlatmalarının yararlı olacağı görüşü benimsenmiştir.

Bundan sonra yapılacak çalıştayların ilk iki gününde bildirilerin sunulması, son günün ise arazi çalışmasına ayrılmasına karar verilmiştir.

ATAG10’da sunulan bildiriler, makale haline dönüştürüldükten sonra, özel sayı olarak TÜBİTAK-Turkish Journal of Earth Sciences, MTA Dergisi veya Bildiri kitapçığında yayınlanmak üzere gönderilebilecektir. Bu süreçle ilgili açıklamalar www.deu.edu.tr/atag10 web sitesinde duyurulacak ve sunum yapan tüm katılımcılara bilgi verilecektir. Toplantıda sunulan bildirilerin özetlerini içeren kitap, üniversitelerimizin Jeoloji ve Jeofizik Mühendisliği Bölümlerine, deprem konusuyla ilgili araştırma yapan kurumlara ve ilgili TMMOB meslek odalarına gönderilmiştir.

ATAG10 toplantısına katılan lisans-lisansüstü öğrencileri ile genç araştırıcıların yolluk ve gündelikleri/yazım-basım ve posta giderleri, toplantıda sunulan bildirilerin özlerini içeren “Bildiri Özleri Kitabı”nın basımı, katılımcıların DEÜ tesislerine ulaşımı, toplantı çantası/ilgili dökümanların temini ve toplantının ilk günü akşamında verilen kokteyl giderleri, sırasıyla, TÜBİTAK, İzmir Valiliği Çevre Koruma Vakfı, İzmir-Konak Belediyesi, DEÜ-Fen Bilimleri Enstitüsü ve TMMOB-Jeoloji Mühendisleri Odası tarafından karşılanmıştır.

Yukarıda adı geçen kurum ve kuruluşlar başta olmak üzere, ATAG10 toplantısının gerçekleşmesinde maddi ve manevi destek veren tüm kurum ve kuruluşlara, açılış konferansını veren konuşmacılara ve sözlü/poster bildirili ya da izleyici tüm katılımcılara, toplantının bilimsel niteliğinin sağlanmasındaki destekleri için teşekkür ederiz.

                                                                                                                  ATAG10 Düzenleme Kurulu adına
                                                                                                                      Doç. Dr. Hasan SÖZBİLİR