Deprem Sirasinda Yapmaniz Gerekenler... "ÜÇGEN"...

21 Ekim 2005 Cuma Saat : 02:51...

20 Ekim 2005 Persembe günü aldigim bir "e-mail" : ( Modifiye edilmis hali... )

Evet sabahtan beri artçi depremlerle sarsiliyoruz. Hepimize geçmis olsun. Aslinda depremle yasamayi ogrenmemiz gereken bir çografyada yasiyoruz. Deprem sirasinda dikkat etmemiz ve yapmamiz gereken seyler var. Metnini eski sözlükten aldigim, "hayat üçgeni" diye tabir edilen korunma yöntemini dikkatinize sunuyorum.

Adim Doug Copp. Dünyanin en tecrübeli kurtarma birimi amerikan uluslararasi kurtarma ekibinin kurtarma sefi ve afet olaylari müdürüyüm. Bu makaledeki bilgiler bir deprem aninda hayat kurtaracaktir. 875 yikilmis binaya sürünerek girdim, 60 ülkeden kurtarma ekipleriyle çalistim, birçok ülkede kurtarma ekipleri olusturdum ve çok sayida ülkede birçok kurtarma ekibinin üyesiyim. 2 yil boyunca birlesmis milletler felaket "azaltma" uzmaniydim. 1985'ten beri ayni anda gerçeklesenler hariç dünyadaki bütün büyük felaketlerde çalistim. 1996'da benim hayatta kalma metodumun geçerliligini ortaya koyan bir film yaptik. Türk hükümeti, Istanbul Belediyesi, Istanbul Üniversitesi, Çase yapimcilik ve arti bu pratik ve bilimsel testin filme alinmasinda isbirligi yaptilar. Içinde 20 maket (mannequis) olan bir okulu ve evi yiktik. On maket "çömel ve korun" metodunu uygularken, 10 maket "hayat üçgeni" metodumu uyguladi. Tasarlanmis yikimdan sonra görüntüleri filme almak ve sonuçlari belgelemek için enkazi geçip binaya girdik. Bina yikimlarinda olusabilecek sartlar dahilinde direkt olarak gözlemlenebilen ve bilimsel sartlar altinda hayatta kalma tekniklerimi uyguladigim film "çömelip korunan / saklanan" kisiler için hayatta kalma sansinin sifir oldugunu ortaya koydu. Hayat üçgeni metodumu kullananlar için hayatta kalabilme sansi yaklasik olarak % 100 oldu.

Bu film Türkiye'de ve Avrupa'nin geri kalan kisminda milyonlarca izleyici tarafindan izlendi. Bu film ABD, Kanada ve Güney Amerika'da "Real TV" programinda izlendi. Enkazina girdigim ilk bina 1985 Mexico City depreminde bir okuldu. Bütün çocuklar siralarinin altindaydi. Her bir çocuk kemiklerinin kalinligina kadar ezilmislerdi. Siralarinin yanindaki koridorlara uzanmis olsalardi hayatta kalmis olabilirlerdi. Bu "ayipti, gereksizdi" ve çocuklarin neden koridorlarda (siralarin arasinda) olmadigini merak ettim. O an, çocuklara bir seyin/esyanin altina saklanmalarinin söylendigini bilmiyordum. Basitçe ifade edilirse, binalar yikilirken, objelerin üzerine düsen tavan agirligi veya içerideki mobilyalar bu nesnelere çarparken yanlarinda bir yer, bosluk birakirlar. Bu bosluk benim "hayat üçgeni" dedigim alandir. Nesne ne kadar büyük ve ne kadar dayanikli olursa daha az ezilecektir. Nesneler ne kadar az ezilirse bosluk ve bu boslugu kullanan kisinin yaralanmama olasiligi o kadar artar. Bir dahaki sefere televizyonda yikilan bina izlerken gördügün üçgenleri say. Heryerdeler. Yikilan bir binada göreceginiz en yaygin biçimdir. Deprem aninda hayatta kalma, ailelerine bakma ve baskalarini kurtarma hakkinda 750 bin nüfüslu Trujillo kentinin itfaiye bölümünü egittim.

Trujillo itfaiye departmaninin kurtarma sefi üniversitede profesördür. Bana her yerde eslik etti. Kisisel ifadeleridir :

Adim Roberto Rosales. Trujillo kurtarma ekibi sefiyim. 11 yasindayken çöken bir binada mahsur kaldim. Mahsur kalisim 1972 yilinda 70,000 kisinin öldügü depremde oldu. Erkek kardesimin motosikletinin yaninda olusan "hayat üçgeni" içinde hayatta kaldim. Yataklarinin veya siralarin, masalarin altina giren arkadaslarim ezilerek öldüler ( isim, adres vb. detaylari anlatiyor ). Ben hayat üçgeninin yasayan örnegiyim. Ölen arkadaslarim "çömel ve korun" örnekleridir.

Doug Copp'un önerileri :

( 1 ) "Binalar çökerken basitçe "çömelen ve korunan" kisiler istisnasiz her defasinda ezilerek ölüyorlar. Masa, araba gibi nesnelerin altina giren kisiler her zaman ezilirler.

( 2 ) Kediler, köpekler ve bebeklerin hepsi dogal bir sekilde dizlerini ana rahmindeki gibi karinlarina dogru çekerek kivrilirlar. Deprem aninda siz de bu sekilde kivrilmalisiniz. Bu dogal bir güvenlik ve hayatta kalma içgüdüsüdür. Daha küçük bir boslukta hayatta kalabilirsiniz. Hafifçe ezilecek ama yaninda bosluk yaratacak bir kanepe, genis büyük bir esyanin yaninda durun.

( 3 ) Ahsap evler deprem anindaki en güvenli yapilardir. Sebebi basittir ; ahsap esnektir ve depremin zorlamasiyla hareket eder. Eger ahsap bina çökerse genis yasam bosluklari olusur. Ayrica, ahsap binalar daha az yogunlukta yikilis agirligina sahiptir. Tugla binalar ayri tugla parçalarina ayrilacaklardir. Tuglalar bir çok yaralanmalara sebep olacaktir, ama ( beton ) bloklardan daha az ezilmis vücutlar yaratirlar.

( 4 ) Eger gece yataktayken deprem olursa, basitçe yuvarlanarak yataktan düsün. Yatagin çevresinde güvenli bir bosluk olusacaktir. Oteller müsterilerine deprem aninda yataklarin yaninda yere uzanmalarini salik veren bir uyari notunu odalarda her kapinin arkasina asarlarsa depremlerde çok büyük hayatta kalma oranlarini saglayabilirler.

( 5 ) Televizyon izlerken deprem olursa ve kolayca kapidan veya pencereden disari kaçmak mümkün degilse, kanepe veya büyük bir koltugun / sandalyenin yaninda cenin pozisyonunda kivrilarak yere uzanin.

( 6 ) Bina çökerken kapi kirislerinin altina geçen herkes ölür... Nasil mi ? Eger kapi kirislerinin altina geçerseniz ve kapi kirisi öne veya arkaya dogru düserse inen tavanin altinda ezilirsiniz. Eger kapi kirisi yana dogru yikilirsa ikiye bölünürsünüz. Her iki durumda da ölürsünüz !

( 7 ) Hiçbir zaman merdivenlere gitmeyin / yönelmeyin. Merdivenler ( ana binadan ) farkli bir "frekans araligina" sahiptir ; ana binadan bagimsiz / ayri olarak sarsilirlar. Merdivenler ve binanin geri kalani devamli olarak birbirlerine çarparlar, ta ki merdivenlerin yikilmasi gerçeklesene kadar. Merdivenlere ulasan insanlar basamaklar yüzünden yaralanirlar. Korkunç sekilde sakatlanirlar. Bina yikilmasa dahi, merdivenlerden uzak durun. Merdivenler binanin hasar görmesi en muhtemel kismidir. Depremde yikilmamis olsa dahi, merdivenler bagirarak kaçmaya çalisan insanlarin asiri yüklenmesi ile çökebilir. Merdivenler binanin geri kalan kismi zarar görmemis olsa dahi her zaman güvenlik açisindan kontrolden geçirilmelidir.

( 8 ) Binanin dis duvarlarina yakin yerlerde durun, mümkünse disina çikin. Binanin iç kisimlarindansa dis kisimlarina yakin yerlerde olmak çok daha iyidir. Binanin dis çevresinden ne kadar içeride olursaniz, çikis yolunuzun kapanma ihtimali o kadar artacaktir.

( 9 ) Aynen "Nimitz" yolundaki katlar arasindaki ( yikilan ) bloklarin meydana getirdigi gibi, deprem aninda üst yolun yikilmasiyla ezilen araçlarin içinde bulunan insanlar ezilirler. San Fransisco depreminin kurbanlarinin hepsi araçlarinin içindeydiler. Hepsi öldü. Araçlarinin disina çikip, araçin yanina uzanip veya oturarak kolaylikla hayatta kalabilirlerdi. Ölen herkes eger araçlarindan çikip, araçlarinin yanina oturabilseler veya uzanabilselerdi yasiyor olabilirdi. Ezilen bütün araçlarin yaninda kolonlarin direkt olarak üzerine düstügü araçlar hariç 3 feet yükseklikte bosluklar olusmustu.

( 10 ) Enkaz halindeki gazete ofislerini ve çok miktarda kagidin oldugu ofisleri dolasirken kagidin sikismadigini / ezilmedigini kesfettim. Kagit yiginlarinin / kümelerinin etrafinda genis bosluklar bulunur / olusur.