Selamlar..
Biraz miadi dolmus bir cevap olacak ama..
UPS elektrik hatti uzerindeki bir donanimdir. Bu hattin bagli oldugu tek
sey, bilgisayarin guc kaynagidir. UPS uzerinde meydana gelebilecek bir
arizanin veya UPS olmayan/arizali bir sistemde olusacak arizanin
yaratabilecegi guc kesintisi disinda, Yuksek voltaj veya dusuk voltaj
uretmek olabilecektir.
Yuksek voltaj durumunda, Power Supply'nin girisinde bir Zener (VAR) olmasi
gerekir. Bu zener asiri voltajda kisa devre olacak sekilde ayarlanir ve
sigorta atar. UPS'lerin cogunun cikis katinda da ayni tertibat mevcuttur. Bu
basit bir elemandir. Oyle bir devre filan degildir ve arizalanip devre disi
kalmasi ihtimali pek fazla yoktur.
Dusuk voltaj durumunda ise, AT/ATX PS'ler, Akim modunda calisir. Bu modda
dusuk voltaj girisi olsa bile, PWM cikis transistoru daha fazla akim ile
surerek cikis icin yeterli olur. Pek cok guc kaynagi 90 V ile dahi
calisabilmektedir. Peki calisamazsa ne olur, Transistor asiri akimdan dolayi
yanar. Bu durumda sigorta atar, kopru diyotlar yanar, NTC yanar.. Ama sizin
anakarti veya harddiski yakabilecek bir durum olusmaz. Bir PS yeterince iyi
dizayn edilmis ise, Girisindeki hic bir hatadan dolayi boyle bir duruma
neden olmaz. Ama 8 $'lik bir PS icin iyi dizayn edilmis diyebilmem biraz
zor.
Sinus dalga olayina gelince. Sebeke sinyali islenmeden once Dogrultulur.
Bu nedenle dalga formunun etkisi dogru akimin sarj ettigi kondansator
uzerindeki yuke tekabul eder. Kare dalga icin, darbe bosluk orani esitse,
efektif gerilim tepe degerinin %50'si filan olur. Sinus dalga icin bu tepe
degerinin 0.707'sine filan isabet eder. Buda ayni DC Voltaji almak uzere
daha yuksek tepe degerine sahip bir kare dalga sinyal kullanmak anlamina
gelir. Yani, 220 V efektif icin Sinus dalga ile 220 x 1.41 = 300 V filan
olurken, kare dalga icin bu deger 440 V olacaktir. Dekuplaj kondansatoru 350
V secilmis oldugunda bu voltajda patlayabilir. BU nedenle, darbe suresi
bosluk suresine gore artirilir ve tolerans marjlari icinde bir DC deger elde
edilmesi saglanir. Sonucta UPS'i ilk taktiginizda sistem PS yanmadiysa, bu
kare dalga olayi yuzunden bir daha yanmaz. Ama kare dalganin bundan baska
bir ton mahzuru vardir. Bilhassa bir tur beyaz gurultu jenaratoru gibi
calismasi, bu harmonik sinyallerin guc kaynaginin ilerleyen kisimlarina
sirayet ederek PWM'in referansini degistirmesi, guc transistorunun istem
disi calismasini saglamasi filan mumkundur. Iste bir PS'nin yuksek voltaj
uretip cihazi yakmasi ancak bu sekilde mumkun olabilir. Fakat, ayni hatta
bagli bir elektrik supurgesi, matkap gibi Universal Motor'da ayni soruna
yolacabilir. Bu, eger tesisat yonetmeligine uygun bir topraklama yapilmissa
sorun olmaz. Yani, topraklamaniz iyi degilse, ancak o zaman bu tur bir
sonucla karsilasirsiniz. Topraklama, AC bilesenler bakimindan potansiyel
farklari olusmamasi icin son derece onemli bir konudur. Topraklama, su
borusuna bir tel baglayip kasaya tutturmakla filan saglanamaz. Yada saf
bakir bir paneli topraga gomerekte saglanamaz. Bu, sadece kacaklarin sizi
carpmasini onler. Eger UPS boyle bir soruna yolaciyorsa, Topraklamanizin
uzerine gitmeniz tavsiye edilir. Zaten iyi topraklanmamis bir sistemde
monitorun urettigi 28 kV gerilimin statik yonden sistem ulasip CMOS'lari
delmesi an meselesidir.
Kisaca, UPS'te sorun aramadan once, sistemin AC sinyal kosullarina gore
topraklamasinin iyi yapilip yapilmadigina bir bakin derim. Ornegin, UPS ve
PC'nin toprak hatlarinin empedansi dusuk ayri birer hatla dogrudan toprak
noktasina bagli olup olmadigina filan bir gozatin.
Yazan: Serdar KÖYLÜ