by Georges Tarbouriech Yazar hakkında: George, uzun süredir Unix kullanan biri olarak (ticari ve serbest olarak) Nedit i cok beğenmekte ve bunu 4 farklı Unix'te kullanmaktadır. İçerik: Tarihçesi Giriş Prezantasyon Konfigürasyon İpuçları NEdit'i kullanmak Son Söz Makale hakkında yorumlarınız

NEdit, Unix dünyasının evrensel editörü

Çeviri : Çiğdem Gür

Özet:

NEdit oldukça kullanıcı dostu bir grafik editörüdür,gelişime açıktır ve 20 den fazla Unix sistemde kullanılabilir.
Bu makalede Nedit'e sadece giriş yapmakla yetineceğiz, editörü tüm özellikleriyle derinlemesine incelemeyeceğiz.

Tarihçesi

Editörsüz bir Unix dünyası nasıl olurdu? Aynı soruyu diğer tüm işletim sistemleri içinde sorabiliriz; fakat Unix dünyasının bir önceliği vardır.Genelde Unix sistemlerin grafik arayüzü yoktu, text modunda çalışıyorlardı.Bizim bildiğimiz anlamda bir kullanıcı dostu değillerdi.
Metin arayüzü, kaçınılmaz olan vi editörüne yöneldi.Windows için DOS ne ise Unix içinde vi oydu, birbirlerine aitlerdi.Sonunda vi vim'e dönüştü.(for vi-im ...proved). Vim sayesinde backspace tuşu imleçten önce bir karakter silinmesinde kullanılabiliyordu, bu gerçekten bir devrimdi.
Aslında biraz ukalaca davrandım, vi hala oldukça kullanışlı ve diğer editörlerin ypamadığı birçok özelliğe sahip. Bununla birlikte vi kullanmaya başladığın zaman yanında bir vi el kitabı bulundurman tavsiye edilir. Çünkü vi kullanırken menü cubuğuna tıklayıp menüyü açıp neler yapabileceğini görmen mümkün değildir. Kısacası vi da çalışabilmen için vi ın özelliklerini ve komutlarını bilmen gerekir.
Bu sınıflamadaki ikinci "mihenk taşı" GNU'nun "babası" olan R. Stallman'ın çalışmalarıdır; o olmasaydı bedava yazılımın zevkine varamıyacaktık. Elbetteki Emacs, EscapeMetaAltControlShift, hakkında konuşuyoruz.
Ciddi olmak gerekirse Emacs muhteşem bir editördür fakat onun gücünü oluşturan kontrol dizilerine alışmak oldukça zahmetli bir iştir.
Emacs'in grafik vrsiyonu ,Xemacs, daha güçlüdür. O bir editör, bir haber okuyucusu, bir browser ... kısacası herşeydir. Herşeyi tek bir uygulamada içerir. Boyutu hakkında fikir sahibi olmak istersen: Linuxla ve 16 Meg RAM ile bir m68k 68030/25mhz üzerinde Xemacs derlenmesi (biliyorum bu bir çılgınlık) sadece 18 saat sürer. Her iki üründe başlangıçtan beri Unix'te kullanıldı. Günümüzde diğer işletim sistemlerine de taşındı. Bu editörlerin günümüzde çok popüler olması bir tesadüf değildir. Günümüzde serbest olarak dağıtılan Unix'ler oldukça yaygın ve bu işleti sistemleri altında gelişimi de büyük bir hızla devam etmektedir. Şu anda Unix dünyasında kullanabileceğiniz elli tip editör mevcuttur.
Peki öyleyse neden NEdit?

Giriş

NEdit'i bu adresten edinebilrsiniz: http://nedit.org/

Hem kaynak kodu hemde pre-compiled binaryler bulunur.
Aralık 1999'dan beri NEdit GPL lisansında değildi. Bu nedenden dolayı halen
Linux, NetBSD.FreeBSD... ile direkt olarak dağıtılmaz. Gerek bu nedenden gerekse NEdit'in diğer editörlerle rekabetinden dolayı birçok Unix kullanıcısı NEdit kullanma şansını elde edemedi.Fermi National Accelerator laboratuarında yaratılmasından sonra NEdit, Fermitools lisansı altında dağıtılmaya başlandı.Ayrıca NEdit Motif kütüphanesini kullanmaktadır. Yakın zamana kadar Motif'i (ticari olarak kullanılan bir grafik arayüz kütüphanesi) satın almadan NEdit'i kullanmak mümkün değildi.
Serbest işletim sistemleri üzerinde shareware/freeware kullanımının yaygınlaşmasıyla Motif'in serbest dağıtımı olan Lesstif ortaya çıktı..Lesstif sayesinde NEdit'in yeni vesiyonları Gnu Public Lisansı (GPL) altında olacak.Bundan böyle GPL lisansı ile birlikte gelmesiyle NEdit, birçok işletim sistemi dağıtımlarının bir parçası olacağa benziyor.
Günümüzde Lesstif hala gelişim altında ve yavaş yavaş olgunlaşıyor.Şu anda bazı sorunlar var özellikle de mouse ile tıkladığımız zaman, fakat bu önemli bir şey değil. Daha sonra bu konuya tekrar değineceğim.

Prezantasyon

NEdit, Motif'ten dolayı genellikle ticari Unix'ler ile dağıtıldı.
NEdit'in Irix (SGI), Solaris (Sun), AIX (IBM), HP-UX, VMS... için Motif ile önderlenmiş versiyonları mevcut.
Linux, FreeBSD, NetBSD de kaynak kodunu indirebilir ve Lesstif ( http://www.lesstif.org)ile derleyebilirsin.

Pencere içindeki pencere

NEdit birçok özelliği olan bir grafik editörüdür.
Grafik arayüzü, NEdit'de menüler arasında fare ile kolaylıkla hareket edebilmemizi sağlar. Grafik arayüzü klavye kısayollarını ve ve diyalog kutularını içerir. Konfigürasyon seçenekler menüsünden sağlnır. Ayarlar NEdit ile edit edilerek manuel olarak değştirilebilir ve .nedit dosyası içinde saklanır. X Resources' larındaki konfigürasyon seçenekleri oldukça çeşitlidir. Örneğin, seçili bir dosyanın syntax'ını değiştirebilirsin. Bu dosyalar uzunca bir listeden seçilebilir (C,Fortran, Pascal, HTML...).
Ayrıca örnekleri kullanarak kendi söz diziminide tanımlayabilirsin. Bir örnek, fontları ve renkleri gösteren hertip uygun ifadeden oluşur. Eğer senin metnin bu düzenli ifadeye uyuyorsa bu seçili renk ve fontla gösterilir.
Örneğin bir a*.c dosyası açtığında NEdit, dosyanın rahat okunabilmesi için bazı özel girintiler (indentation) ve vurgulamalar, belirtimler (highlighting) kullanır.
Eğer dosya uzantısı senin dosyana uymuyorsa, Seçenekler menüsünden doğru dili seçerek kolaylıkla sözdizimi vurgulamasını (syntax highlighting) aktif hale getirebilirsin.
Tüm bunların yanında elbetteki tüm gerekli özellikleri de kullanabiliriz. Kesme, kopyalama, yapıştırma, bulma, bir kelimeyi bir başka kelimeyle değiştirme (replace), sayfa numaralandırılması... ile başlayabiliriz.
NEdit, metin sütunlarını seçip kopyalamamıza ve yapıştırmamıza olanak verir.
Eğer üç butonlu bir fare kullanıyorsak daha çok seçeneğe sahibiz (ikincil seçim gibi). Bu seçilen metni (birincil seçim) kesmeden direkt replace etmemizi sağlar.
Nedit'in dikkati üzerine çeken diğer bir özelliği ise paragrafları doldurmasıdır.Burada buna değinmeyacağim. Bunu keşfetme zevkini siz okuyuculara bırakıyorum. Bunun için dökümanlardan yararlanabilirsiniz.
Elbetteki NEdit'in yapabildikleri bunlarla sınırlı değil. Kabuk komutlarını pencere içinde çalıştırabilirsin.
Ayrıca interaktif modda makrolar oluşturabilirsin. Aslında NEdit'in kendi makro dili vardır.
NEdit Bütünleşik Gelişime Çevreleri (örneğin SGI Case Vision) ile nc istemcisi üzerinden arayüz oluşturabilir.
Bir programcı bir menü öğesi seçerek parantezler veya köşeli parantezler uyumunu tamamen kontrol edebilir.
Ayrıca otmatik olarak bir "include" dosyası açmak da mümkündür.
Eğer bir C dosyası açar ve
#include "config.h"
gibi bir satırı seçersen "Open selected" menü öğesine gidersin ve NEdit "config.h" dosyasını açar.
Nedit'in diğer bir özelliği ise düzenli açıklamalar arştırması yapabilmesidir.
Editörün özelliklerini daha yakından incelemek için ftp://ftp.fnal.gov/pub/nedit adresine ziyaret edip final ftp server üzerindeki dizine gidebilirsin ya da http://www.nedit.org/macro adresindeki makro dizinini inceleyebilirsin.

Konfigürasyon

Daha önceden de söylemiş olduğumuz gibi NEdit konfigürasyonu seçenekler menüsünden yapılır, seçeneklerin çoğu bu menüden seçilebilir.
Varsayılan ayarlar bir ana menü ve bir alt menüyü içerir.
Alt menü genel olarak NEdit'i ilgilendirirken ana menü geçerli pencere ile ilgilidir.
Ana menüden sözdizimini, paragraf girintilerini,marjinlerini,fontları... ayarlayabilirsin.
Alt menüden ise menü öğelerinin özelleştirilmesi gibi daha fzla seçeneğe ulaşabilirsin. Bu ayarları kaydettiğin zaman, NEdit bir dosy oluşturur ve uygulmayı her açışımızda bu dosyayı okur.
Bu oldukça açıktır ve bu konu hallında daha fazla açıklama yapmak gereksizdir. Daha fazla bilgi için dökümanlara bakabilirsin.

NEdit Xconfig dosyalarını kullanan daha karmaşık konfigürasyonlar oluşturmamıza olanak sağlar.
Tercihler kaydedilirken yaratılan dosya .Xdefaults veya .Xresources ile aynı formata sahiptir. Bu nedenle direkt olarak bu .nedit dosyasının içeriğini yukarıda sözüedilen dosyaların içine kopyalayabilirsin.
Bu tip özelleştirmeler bazı Unix ler için ilginçtir ve NEdit'in sistem özelliklerinden yararlanmasına olanak verir. Ayrıca eğer klavye kısayollarını değiştirmek istersen bu gereklidir.

Bunu yapmamızdaki temel neden Delete tuşunu değiştirmektir. Varsayılan olarak Delete tuşu Backspace tuşu gibi davranır. Xresources larla bunu değiştirebilirsiniz.

İpuçları

Lesstif ile derlenen versiyonlar bazen fareye özel bir davranış kazandırır. Örneğin diyalog kutusundan dosya seçmek zor olabilir. Çözüm, fareyle çift tıklamak yerine return tuşuna basmaktır.
Diğer küçük bir problem ise Open diyalog penceresi ile ilgilidir. Bu pencere içinde dosyaların görünmemesi durumunda, dizine "/" karakterini ekle.
Sık rastlanan bir diğeri: Klavye kısa yolları çalışmaz. Capslock ve Numlock tuşlarını deaktive et ve ... çalışacaktır.

NEdit'i kullanmak

"nedit" komutunu yazarak ya da NEdit ikonuna çift tıklayarak NEdit'i başlatabilirsin. Elbetteki masaüstü ikonları ve başlama menüsü kullanmakta olduğun pencere yöneticisine bağlıdır.
Normalde her dosya için bir örnek açarsın. Eğer on tane dosya açarsan Nedit'i on kez başlatırsın. Bu oldukça sıkıcıdır fakat genelde kullanımı bu şekildedir. Kişisel olarak ben şanslı bir Amiga kullanıcısı olarak aynı pencerede birçok dosya açabiliyorum.
Unix ile ilgili bir makalede Amiga'ya da yer vermeyi başardım. Neyse, tekrar NEdit'e dönelim.
ONEdit'i çalıştırmak oldukça kolaydır. Menü öğelerinden ya da klavye kısayollarından herşeyi yapmak mümkündür. Grafik ortamda çalıştığımız için fare oldukça önemlidir ve üç butonlu fare kullanmak daha iyidir.
Eğer klavye kısa yollarını kullanmaya düşkünseniz aşağıdaki listeye gözatabilirsiniz.
Birkaç kısayol:
Ctrl + Backspace imleçten önceki kelimeyi siler
Ctrl + U satırın başına kadar siler
Ctrl + Delete satırın sonuna kadar siler
Ctrl + sağ ok imleci bir kelime ileri hareket ettirir. Sol ok bunun tam tersini gerçeklestirir.
Ctrl + Return Otomatik olarak satır başına döner

Bir dosya için varsayılan pencere boyutunu ayarlayabilir ve pencereyi bölebilirsin. Bu seçenek uzun metinler üzerinde çalışmayı kolaylaştırır.
"Find again " ve "Replace again" menü seçenekleri, aramaya devam etmemizi ve varolan bu kelimeyi bir başka kelime ile değiştirmemize olanak sağlar.
Bu seçenekler metin bir başka pencerede ya da bir başka uygulamada bulunsada seçili metin içinde geçerlidir.
Makro oluşturmak da oldukça basittir. Sadece makro menüsü içinde öğrenme modunu (learn keystrokes) seçmek gerekir.Böylece NEdit tuş darbelerini (keystroke) ları öğrenecek ve menü komutlarını seçecektir. Makro yaratım diyalog kutusundaki "Paste learn" butonnunu seçmek, sonucu makro içine yapıştıracaktır.
Sistem çöktüğü takdirde (bu durumla Unix' de oldukça nadiren karşılaşılır) çalışman kaybolmaz, rahatlıkla çalışmanı geri getirebilirsin. NEdit, üzerinde çalışmakta olduğun dosyayı kopyalar. Sadece sistem çökmeden önce dosyayı ismlendirmiş olman gerekir.
Kısacası NEdit kullanımı oldukça kolay olan bir araçtır. Bu ve burada tamamına yerveremediğimiz sayısız özellikleri NEdit'in tercih edilmesinin ana sebebidir.

Son Söz

Birçok uygulamada olduğu gibi, herkes kendi zevkine ve ihtiyacına göre seçim yapar. NEdit belki en iyi araç değildir fakat kesinlikle en iyilerden biridir.
NEdit'in performansının oldukça iyi olması ve kullanıcı dostu olması tartışılmaz.
Eğer bir MAC,PC ya da BEOS, Amiga kullanıcısıysanız, NEdit size tanıdık gelecektir.
Lisans sorunu da artık çözüldü ve Lesstif her geçen gün gelişiyor.
Öyleyse neden hala NEdit'in Linux'unuzun bir parçası olması için bekliyorsunuz. Hemen nedit.org adresinden NEdit'i deneyin.Pişman olmayacaksınız.
Müthiş bir zamanda yaşıyoruz.

Makale hakkındaki önerileriniz

2000-04-23, generated by lfparser version 1.5