DAAD ALMANYA 1998 : Bilimsel ve Teknik Araştırma ve İnceleme Kısmi Raporu

Prof.Dr. Ertugrul ERDİN

DEÜ Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü BUCA-İZMİR

 

Giessen de Beyaz Eşya – Elektronik Eşya Atıklarının Geri Kazanılması Tesisleri

Joschka Fischer Hessen Eyaletinde Çevre Bakanı ,iken özellikle Hessen de Almanya örnek olacak uygulmalara başlattı, sosyal ve çevre içeriği fazla olan projeler üretti ve ürettirdi, sonra da bunları destekledi. Kendisi Federal parlementoya gittikten sonra da olayın sıkı takipcisi oldu. Başlattığı programlar uygulamaya devam etti. Ekolojik ağırlıklı projeler: Bitki kök sisteminde yararlanarak ve de bitkili ortamdan yararlanarak arıtma özellikle kırsal kesimlerde veya bahçeli evlerde , kanalizasyona bağlama olanağı olmayan yerlerde “Pflanzenklaeranlage” ye ağırlık verilmesini teşvik etti. Doğaya Yumuşak Tesislerin kurulmasına katkıda bulundu. Atom reaktörlerine de kesinlikle karşı idi. Hessen eyaletinde müsaade etmediği gibi , diğer eyaletlerde de buna izin verdirmemeye çalıştı. Koblenz deki, Atom Reaktörü daha hiç açılmadan kapandı. RWE işletme olarak sadece açık verdi, zararına tesisi durdurdu. Demonte işlemleri sürüyor.

Bioorganik, DSD sistemi, beyaz eşya ve elektronik eşya gibi atıkların da mutlaka ekonomik çevrime sokulması için uğraşlar verilmesini ve çömzümler bulunmasını Hessen Eyaleti Makamları zorladı.

Beyaz Eşya Atıklarının Toplanması ve Değerlendirilmesi

Her türlü beyaz eşya evlerden ücretsiz olarak alınmakta (normal olarak beyaz eşyanın türüne göre 200 DEM e kadar ücret alınmaktadır) ve tesiste arız basit ise onarılmakta ve ihtiyaç sahiplerine ucuz fiyatlarla, yurtlara da çalışır vaziyette parasız verilmektedir.. Hessen Eyaletinde Giessen ve Frankfurt Bölgesinde olan bir uygulama. İşe yaramayanlar ise iyice parçalanmkta ve maddelerine ayırılmaktadır. Her biri madde grubu oldukça saf bir şekilde geri kazanılmakta ve ekonomik çevrime sokulmaktadır..

İşe yaramayan kalıntılar da özelliklerine göre bertraf edilmektedir.(Yakma, Depolama gibi).

Örneğin PU Plastiklerinin geri kazanilmasi ve degerlendirilmesi;

Dünyada PU plastik kullanmi; 1993 yilina göre 5,3 milyon ton. Bunun % 30 zu yatak , %3 ayakabi, %8 boya, %10 teknik izalosyon, %13 insaat, %15 arac, otomobil,

Tümünün %30 Bati Avrupada , %35 kuzey amerikada, diger kalanlari da dünyanin diger ülkelerinde;

Islemleri sirasinda önparcalama- parcalama- ince ögütme- ayiklama- aglomatratlastirma,

Balyayi parcalayan degirmen, helezonlu parcalayicilar, carpmali darbeli degirmenler, bir veya cok rotorlu kesici degirmenler, parcalayicilar...

PUR dan sunta (plaka ) üretimi 300-850 kg/m2,

Bank üretimi, yer karoso, gürültü perdesi üretimi, bahce yer taslarinin üretimi

EDV Elektroschrott Entsorgung (elektronik hurda bertarafi)

Giessen de aynı şekilde elektronik eşya veya ürün atıkları örnek denilecek düzeyde organize olmuş bir şekilde toplanmakta ve değerlendirilmektedir.

Almanya da ortalama yilda 1-1,5 milyon n elektronik hurda üretilmktedir.

823 000 tonu ev aletleri

444 000 tonu eglence araclari

104 000 tonu informasyon teknigi aygitlari

15 000 tip teknigi aygitlari

487 000 ton digerleri

1998 yii icin toplam : 1 873 000 ton

 

Parcalanmis bir TV den

Elektronik plakalarinin ayrilmasi:

Parcalama

Ayirma

Dilim dilim kismlara ayirma

Demontaj

Sadece bir kanadini parcalayarak ayirma

Tüm baglarini parcalayarak ayirma

Plastik Atiklarinin Degerlendirilmesi:

önce geri kazanilmasinin önemi

Strateji belirlenmesi;

.o Plastik türü ve miktarinii saprtanmasi

o Durum analizi

o Hedef konulmasi

o Straje saptanmasi

Operasyonun planlanmasi

o önlemlerin planlanmasi

Gerceklestirme

o gerceklestirme

o kontrol etme

Tamamen Özel girişimcilik ruhu ve yeni iş sahası yaratma işsize iş bulam iş olanakları yaratma felsefesi ile kurulan şirketler eyalet ve merkezi hükümet destegi ile çalışmaktadırlar:

Bioorganik Atıkların Geri Kazanılması

Ayrı toplama başarılı bir şekilde ve yaygın uygulanınca klasik kompostlaştırma teknolojileri yanı sıra yeni teknolojiler geliştirme gereği ortaya çıktı ve son 10 yılda da teknolojide çok değişiklikler oldu ve sürekli de oluyor. Hessen eyaletinde Herhof ve onun gibi bazı firmalar da bu konu da gerek giessen gerekse de kassel üniversiteleri ile beraber çalışarak öncülük etmektedir. Bilinen yığında kompostlaştırma yönteminin doğduğu ve geliştiği yer Justus Liebig Üniversitesi dir. Bu nedenle de literatürde “Giessen Modeli” olarak tanınmaktadır.

Kuru Bio-Sbilat Teknolojisi

Taunus ‘un kuzey eteklerinde, Lahn ve Dill nehirlerinin havzasında Wetzlar –Asslar bölgesinde DSD sistemine alternatif teknoloji üretme çalışmaları vardır. Amaç da DSD yi ilerde tamamen kaldırmaktır. Bu konuda gerek basında gerekse de bilimsel ve teknik toplantılarda Braunschweig, Oldenburg, Bremen, Berlin , Giessen v.d. de sürekli tartışılmaktadır. Kuru Biostabilat Teknolojisinin amacı nedir? Biostabilat nedir?

HERHOF Firmasının geliştirdiği ve ASSLAR da kurduğu, dünyada başka örneği olmayan ve1975 li yıllarımızın rüyası olan bir teknoloji, SCHNORR ile bunun teorisini 1977 yılında ve daha sonraki yıllarda tartıştığımız bir olayın gerçek olması..

1968 den beri Izmir de üretilen kompostlar satılamıyordu zaman zaman, kısmet biyolojik olarak stabil olmuş kompostlar uzun süre stoklaanabilir, ısıl değeri hala kötü kaliteli linyitten de iyi olduğu için destek yakıt olarak kullanılabilirdi. Bu konuda Prof. Dr. Gazenfer Hanzadın ile de bir yüksek lisans tezi yaptırmıştık 1977/78 yılında. HERHOF firmasının ticari anlamada pazaralanabilir hale getirdiği teknoljinin ana felsefesi 1975-1978 yılları arasında Izmir Kompost tesisleirürünleri satılamadığı durumda nasıl değerlendirilebilirliğine pararellik taşımaktadır. Ayrı toplama sistemine göre toplama gerçekleştikte sonra kalan çöplerin özellikleri ve bileşimi bizdeki büyük kent çöp bilşienlerine çok benzemektedir. Asslar tesisindeki inceleme aşamasında çöp bunkerindeki çöpün bilşeimi bunu doğrulamıştır (yaklaşık %40 organik, %9 kağıt/karton, %2,2 tekstil, %3,4 cam, %6,3 sarı dual sıstem atıkları, %1.5 metal, %3.7 plastikler, %13.3 tetrapak, %15 ince çöp % diğerleri).

O halde amaç yaslara gereği kalıtıları dahi nihai bertarafından önce değerli madde haline dönüştürmek yararlanmak . Elde edilen rününün emisyonlarının olmamasını sağlamak (Kuru stabilat halinde depolanması). Işlemelre tabii tutarak 7 000 - 8 000 kJ/kg olana atığın ısıl değerii 11 000 kJ/kg ın üzerine çıkarmak.%70 in üzerinde bir randımanla fosil yakıt kullanılan tesisilere de bir ekyakıt desteği sağlamak.CO 2 artışının engellenmesine de doalylıoaraka katkı da bulunmak.

Kuru Bio-Stabilat Teknolojisi hammadde girişinden mamull madde çıkışına kadar bütün işlem adımları kapalı bir sistem içinde yürütülmektedir. Dolayısyle tesisinin hiç bir proeses aşamaısnda toz, gürültü, atıkgaz , atıksu vb çevresel (ECOAUDIT) sorunları da yoktur.

Şekil de kalıntı katı atıkların sistemdeki işlem akışı görülmektedir

Görüldüğü gibi çöpler bunkere alınmakta çöne değeirmeneden geçirielerek dana boyutu 150 mmde n küçük hale getirilmektedir. Bunlar 7-10 gün içinde BOX yöntemine göre kompostlaştırılmakta dır. %66,9 zu karışık stabilattan oluşamktadır, %2.9 zu organik maddedelerden. %30,2 ayrışma suyu ilk aşamadaki yüzde dağılım budur. Sonra karışık biostabilatın içindeki metaller manyetik araçla alınmaktadır. Geriye %63,3 karışık stabilat kalmaktadır. 100 mm veya 40 mm lik tambur eleklerden geçirilmektedir. 100 den geçeirilirse %40 ı orta ısıl değeri olana biostabilatı oluşturmaktadır. %23.3 ü de yüksek.. 40 mm likten geçirilirse %33.1 orta, %30.2 de yüksek ısıl değeri olan biostablatlardan oluşmaktadır.

Madde bilançosu olarak sisteme 100 ton olarak giren %40 su içerikli katı atık, 67 ton olarak çıkmaktadır. Başlangıca göre %35 bir madde azaltılması gerçekleşmiştr. Nihai ürünün su içeriği yaklaşık hep %15 civarındadır. Kolay ayrışabilir ove ORGANIK I diye tanımladığımız atıklar çok kolay ve kısa zamanda ayrıştıtlakta ve biostabilat edde edilmektedir.

Başlangıç katı atığına göre katı atığın ısıl değeri %35-45 arasında yükseltilmektedir. Bazı ilave ön işlemlerle de ısıl değeri 18 000 kJ/kg a kadar çıkartılmaktadır./font>

Sistem içinde kondes olan sular da atıksu arıtma ünitesinde başarılı bir şekilde artılmakta sistem içindeki su ihtiyacında kullanılmakta fazlası ise çok iyi çıkış değerleri ile deşarj edilmektedir.

Şekil de üçboyutlu olara tesisin aşamalları görülmektedir.

Çöp Bileşimi, Madde Bilançosy Stabilat balyaları, Işlem akışı (boyutlu olarak=

kompotlaştırma sızıntı suyunun arıtılması şekili

Bio Stabilat Kompostlaştırma Teknolojisi

Kuru stabil ürün elde edilmesi temelde kompotlaştırma prosesi sonucunda elde edilen nihai ürüne dayanmaktadır.

Şekil de BOX kompostlaştıra yönetemi olarak tanımlanan teknolojinin tesisinin plandan görünüşü verilmiştir. Işlem akışı verilmiştir. Burada yeşil atıklar ve bioorganik atıklar ayrı ayrı alınmakta ve bunlar ön işlem gördükten sonra karıştırılmakta homojenleştirilmektedirler. Dane boyutu 150 mm den küçük hale getirildikten sonra da reaktörün içine verilmektedir. Yoğun ayrışma 7-10 gün içinde tamamlanmaktadır. Taze kompost elde edilmektedir. Akabinden statik veya dinamik yöntemlerle kompostlaştırılmasına devam edilir ve olgun kompost elde edilir. 0-10 mm ve 10 mm den büyükler olmak üzere ayrılabilirler. Elek kalıntıları gene baş kısımlara geri aktarılır.

Her boxun hacmi 60 m3 dür. Kapalı bir sistemdir. Ayrışma ürünleri sistem içinde çevrilmektedir. Koku sorunu söz konsus değildir. Sızıntı sular tekrar duvarlar üzerinden sisteme yağdırılmaktadır. HERHOF Box sisteminde kompostlaştırılma aşamasında 10 gün boyunca kararlı bir şekilde değişim gösteren parametrelerin eğrileri Şekill de görülmektedir.

6 500 ton/yıl kapasiteli (5 300 ton/yıl bioorganik atık+1 200 ton/yıl yeşil atıklar) , haftada 200 m3 katı atık işlem görmektedir, hacim ağırlığı 0,6 ton/m3, ve 5 box var, %30 ayrışma kayıbı geriye kalan 4 550 ton/yıl, birim hacim ağırlığı ise 0,5 ton/m3, alan gereksinmi 2 300 m2.

HERHOF Çok Gözlü Fermentasyon Yöntemi

Ekonomik emniyetli ve verimi fazla olan bir diğer yötem. Yeşil atıklar ve bioorganik atıklar için kullanılmaktadır. Yöntemin işlem akışı Şekil de görülmektedir.

Bir tesis örneğinde madde bilançosu 20 000 ton/yıl , 9 000 ton/yıl kompost üretimi, 1 800 000 m3 biogaz/yıl, elektirik enerjisi ise 2 730 000 kWh/yıl , net ısı enerjisi.

2 000 ton/yıl kapasiteli (Potsdam-Kentinde ) Langerwisch tesisi ile 70 000 ton/yıl kapasiteli Lahn-Dill kentinde Asslar da kurulmuş tesisler çokdeğişik kapasitelerde çok sayıda (50 nin üzerinde ) tesisiler vardır.

 

Yararlanılan Kaynaklar:

Hollanda GAVI-VAM WIJSTER Yakma Tesisi

735 000 ton/yıl kapasiteli bri yakma tesisidir. 1 temmu 1993 de temeli atılmış ve 3 yılda da tamamlanmıştır. 22 nisan 1996 da da faaliyete geçmişti. Eylül 1997 e kadar da garanti süresi vardı. Teisin boyutlandırlması için esas alınan çöp analizinin değerleri tablo da verilmiştir. Teisin ana işlem kısımları ise : katı atık hazırlama ünitelri ( eleme, parçalama, homojenleştirme), 3 hat halinde ve her hat için besleme debisi ise 3x 40 ton/h, elde edilen yıt farksiyonu 40 - 180 mm, 40 mm den küçük olanlar inert ve organik akrışumu deponiye, yakma sistemi karşı akım ızgara sistemi , 3x 18-24 ton/h besleemli , atığın ısılş değeri 9000 - 14000 kJ/kg ortalama 12 MJ/kg, fırının yapsısı aynı yönde akım , destek ateşleme 3x2,

Buhar özellikleri : kazan tasarımı, yatay emişli kazan , buhar miktarı 3x69,5 ton/h, besleme suyu sıcaklığı 150 derece, sıcak buhar sıcaklığı 405 derece, sıcak buhar basıncı 44 bar, tıkgaz sıcaklığı da 210 derece,

Atık gaz arıtılması: toplam sistem : elektrofiltre, püskürtmeli kurtucu , bez filtre, iki kademeli yıkama, iki kademeli oksidasyon katalizatörü, : duman gazı debisi : 3x 124 500 m 3 /h

Enerji eldesi: sistemin tümü: jeneratörlü kondenzasyon türbinleri, enstelasyon verimi 54,0 MW spesifik buhar tüketimi 4.4 kg/kWh: buhar basıncı 2,0 bar: alınan buhar miktarı 55 kg/saniye, alınan buharın basıncı 17/7/0,8 bar: fazla buharın basıncı 0, 095 bar: jenartaör verimi 67.5 MVA ,

Tesisin boyu 400 m eni ise 100 m dir. 850 milyon DM mal olmuştur. 139 yerleşim yerinden 3 milyon nufusa hizmet vermektedir. KAIM de kompost tesisi ve deponi de vardır. Toplam alan 150 ha dır.

45 m 3 lük kamyonlarla gelmekte ve 32 000 m 3 hacmi olana bunkerlere boşaltılmaktadır. 3-5 gün gibi bir tamponlama görevi üstlenmektedir. Hamçöp ahtapot vinçleri ile ayıklama tamburuna verilmektedir. Her bir ahtapotun kaapsitesi 18 ton veya 11 m 3 tür. 3x 40 ton/h beseeme yapılmaktadır. 40-180 mm farkasiyonu, 180 den büyük ve 40 dan küçükler ayrılmaktadır. Büyükler değirmenegitkemte parçalandıkrtan sonra da YDKA (yakıta dönüştürülmüş katı atık) bunkerine gitmektedir. Bu bunkerde de 9,5 m 3 veya 15 ton kapsiteli ahtopot viçler atarfımdan yanma odalrına /fırına) beslemeler yapılmaktadır. Izgaralı yanma odasında yakılmaktadır. Nihai yakma 850 derece de 2 sn olarak gerçekleşmektedir. 150 derece olarak gelen besleme suyu sonra 405 derece sıcaks us buharı oluşturmaktdır.

Gaz kontrol ünitelerinin ilk elemanı elektrofiltredir. Sonra diğerleri arka arkaya devreye gemeketdir. Atıkgazın sıcaklığı bu ara 170 e düşürülmektedir.Ön yıkama da HCl, HF elimien edilmekte ana yıkama da ise SO2 elimine edilmektedir. Kireç kaymağı ile püskürtüldüğünde alçı taşı elde edilmektedir.

VAM işletmekte ve tesise gelen katı atıklardan da 180 DM/ton almaktadır. Yılda 735 000 ton çöpten elde edilecek girdiler de işletme masraflarını karşılayacak şekilde planlamıştır. BU ham çöpün %55 YDKA olursa bu da 430 000 ton/yıl yakma ünitesine gelen hammadde demektir. Az çöp alınması ya da çöpün bileşimin iyileşmesi durumda ki bu az çöp laıanacak demktir. Girdiiler işletme masrafını krşılamay yetmemektedir.

Kütle debisi x ısıl değeri-= MW/h verdiğine göre , 12 000 kJ/kg boyutlandırılmış olan bir tesisi çöpün ısıl değerini iyileşmesi sonucunda bu değerini 14 000 kJ/kg vey a daha fazla olması halinde eşitliği sağlamak için katı atık miktarının azalmaıs gerekmektedir. Bu da işletemenin iflası demektir.

Kaynak:

Gereği için arz ederim.Saygılarımla.

Prof.Dr. Ertuğrul ERDİN

 

 
 
 
 
 
 
 
 

[Back to Ertugrul ERDİN Home Page]