- 1,2 DİKLORPROPAN (C3HgCL2);

Propülenklorür-propülendiklorür de eş anlamlı olarak

kullanılmaktadır. Kaynama noktası 96.5 oC yoğunluğu 1.15 g/m3

koku konsantrasyonu 50 ppm, suda zor çözünür, 600 oC de

ateşlenir. Oral (fare) YD 50: 1900 mg/kg MAK sınır değeri 75

ppm = 350 mg/m3 vd.

- 1.2 Diklorpropan renksiz, kolay hareket edebilen bir

sıvıdır. tatlı, kloroforma benzer bir kokusu vardır. Su da

haliyle uzun süre saklanır. Kolay uçucu ve yanıcı madde

olduğu için havada patlayıcı karışım oluşturur.

- Buharların tenefüsü solunum yolunu tahriş eder, başağrıları

meydana çıkmasına, başdönmesine , kusma olaylarına neden

olmaktadır. Zaman zaman ve uzun süreli etkileri ise karaciğer

böbrek ve kalb rahatsızlıklarını meydana getirir. Lokal

temaslar ise yanmaları ve yara oluşmasına bir nedendir.

- Çevreye olumsuz etkileri ise toksitite testleri ile ortaya

konulmuţtur. Oral dozlamada farelerin % 50 si 1900 mg/kg,

siçanların da % 50'si 850 mg/kg miktarlarında ölmüştür.

Fareler 20 kere altı saat olarak uygulanan 1000 ppm'lik

konsantrasyonu soluma deneylerinde ölüm olayı görülmemiş;

ancak karaciğerlerinde toksik belirtiler saptanmıştır.

- 1,2 Diklorpropan Klorhüdrin yöntemine göre propülenasit

üretimi sırasında % 10-15 oranlarında yan ürün olarak

oluşmaktadır. Kloru propene eklemek süretiylede

akülklorüre sıcak klorlanması sırasında da oluşur.

- Reçine, vaks, katı yağ, sıvı yağ, kauçuk ve lastikler için

çok iyi çözgendir ve sanayide yaygın kullanımı vardır. Bitum,

asfalt, zift gibi maddeleri de kolay çözdüğü için yapı koruma

kullanılmaktadır.

- 1,2 Diklorpropan içerebilecek artıkların kaynağından

itibaren iyi kontrolü; bertarafı ve bunun denetlenmesi

gerekmektedir.

- 1,2 Diklorpropan ve diklorpropan içeren artıkların

maddeler oluţu nedeni ile depolanamaz. Ancak denizlerde veya

duman gazı yıkama tesisi bulunan özel artık yakma

tesislerinde yakılabilir. Perklorlama tesislerinde

kullanılması özelliğine sahipse arada değerlendirilebilir.

KLOROFORM-TRİKLORMETAN (CHCl3)

- Kloroform renksiz tatlı kokan bir sıvıdır. Kaynama noktası

61,3 oC, yoğunluğu 1.49 g/cm3, koku yayma sınırı 50-200 ppm ve

ateşlenemez yanmaz. İnsanlar için zehirlilik sınırı 0.5- 5

g/kg; sıcak kanlılar için 2.2-9.8 g/kg, balıklar için ise 10-

150 mg/l dir. MAK 10 ppm = 50 mg/m3 dür. MİK ise 1/2 saat

için 30 mg/m3, 24 saat için ise 10 mg/m3. 1ppm = 4.962 mg/m3;

1 mg/m3 = 0.202 ppm demektir.

- Suda zor çözünen fakat organik bileşiklerde iyi karışır. Su

ile azeotrop oluţturur; 56.1 oC'de kaynar, % 97.2 kloroform

içerir.

- Kloroform klasik bir narkotikum'dur. Günümüzde kullanımı

sakıncalarından dolayı azaltılmıştır. Buharının inkalasyonu

reaksiyona ve ileri aţamada da felce sebep olur. Akut fazla

dozlama kalb durması nedeniyle ölüme sebep olur. İnsanın

kendinden geçmesi için 5000-7000 ppm, tam narkoz için ise

1400 ppm konsantrasyon gereklidir. 16.000 ppm'den büyük

konsantrasyonlarda nabız artışı durmaktadır. Diğer alifatik

verir.

- Az miktarda da olsa sular için tehlikelidir. Yüzeysel

sularda konsantrasyonu 0.001-0.005 mg/l 'den olmaktadır.

Biyolojik atıksu arıtma tesisleri ise 10 mg/kg üzerinde

konsantrasyon içermesi halinde olumsuz etkilenir. Emisyon

değeri 150 mg/m3'dür.

- Metanın katalitik olarak oksiklorlaması ile veya metanın

termik klorlaması ile teknik olarak kloroform elde

edilmektedir.

- Kloroform yağ, vaks, sıvı yağ, alkolid, antibiyotikalar

banyolarda kullanılır. Banyoların ekstraksiyon ve çözücü

maddelerin destilasyonundan sonraki çamur ve kalıntılarda

kloroform bulunabilir.

Destilasyon düzeneğinin olmaması halinde, işlem görmemiş

filtrasyonundan dolayı oluşan kloroform içeren filtre

kütleri, örneğin aktif karbon filtresi.

- Kloroformla birleţmiţ çözgenler ve ekstraksiyonlar

destilasyon yöntemi ile hazırlanmaktadır. Buna rağmen geriye

kalan gerikazanılamayan kısım varsa o da açık denizde veya

dumangazı arıtma ünitesi bulunan özel artık yakma

tesislerinde yakılmaktadır.

ANİLİN-AMİNOBENZOL-FENOLAMİN-ANİLİNYAª (C6H7N)

- Yağmursuyu, renksiz-kahverengi,karakteristik kokulu bir

sıvıdır. Kaynama noktası 184,4 oC yoğunluğu, 1.02 g/cm3 suda

çözünürlülüğü 34 g/l. Ateşleme sıcaklığı 630 oC. Koku yayma

sınırı 0.5 ppm. Toksititesi insanlar için 50-500 mg/kg;

sıcak kanlılar için 0.5-2.5 g/kg; balıklar için 3-100 mg/l.

Su mikroorganizmaları için ise 0.4-280 mg/l dir. MAK değeri

10 mg/m3, MIK değeri 1/2 saat için 0.24 mg/m3; 24 saat için

0.8 mg/m3. 1mg/m3 = 0.258 ppm; 1 ppm = 3.871 mg/m3 dür.

- Taze destile edilmiş anilin renksizdir. Genelde deri teması

ile alınması veya oral olarak vucuda girmesi ile gerçekleşir.

idrarda kan krampların girmesi gibi belirtiler şeklinde

etkisi görülür. Kronik zehirlenme yorgunlukla, iştahsızlıkla,

halsizlikle, ağırlık kaybı ile kendini belli eder.

- Anilin'le çalışanlar mutlaka deri temasından

korunmalıdırlar (maske, eldiven, önlük v.s) anilin bulunan

deri sadece su ile yıkanmalıdır.

- Anilin yanabilir, ısıtınca zehirli buharlar oluşmaktadır.

Yüksek sıcaklıklarda da patlayıcı gaz karışımını oluşturur.

kaplarda saklanmalıdır.

- Toksik etkisi planktonlarda fitoplankton 10 mg/l, Daphnia

(Küçük su yengeçleri ) zooplanktonlarda 0.4 mg/l, balıklarda

100-1000 mg/l ve memeli hayvanlarda 0.5-2.5 g/kg dolayında

görülmektedir.

Eskiden nitrobenzolun demir ve su ile hidroklorik asit

varlığında işleme tabi tutulmasıyla elde edilirdi. Son

zamanlarda gaz fazındaki nitrobenzolun basınçsız katalitik

- Anilin analin boya maddelerinin (zift boya maddeleri),

ilaçların (sulfonamidler, sentetik tatlı maddeler)

Izosüyonat-Plasma ilaçları, Vulkanizanyon ivmelendircisi,

fotoğrafcılık kimyasal maddeleri (hidrokinon) ve

siklokeksilaminlerin sentezinde ana hammadde olarak

kullanılmaktadır.

- Anilin üreten ve işleyen sanayii dallarında anilinli

artıklar oluşmaktadır. Duman gazı arıtma ünitesi olan özel

artık tesislerinde yakılmaktadır.

80/20, = Desmodur T6S, = T80 = Lupranat T 80

(C 9 H 6 N 2 O 2)

- 2,4 Toluülendiizosüyanat oda sıcaklığında ince sıvı

renksiz-sarımtrak renkli bir madde kokusu ısırıcı bir etkiye

sahip kaynama noktası 250 oC, ateşleme sıcaklığı 145 oC,

sıcakkanlılarda fareler (oral) 5800 mg/kg; MAK-değeri 0.14

mg/m3 = 0.02 ppm, 1 mg/m3 = 0.138 ppm; 1 ppm = 7.239 mg/m3

dür.

- TDI su ile karışmaz 50 oC nin altındaki sıcaklıklarda çok

hızlanır. Reaksiyon sırasında gaz şeklinde karbondioksit

çıkar ve katı, çözülmeyen polüüre bileşiği kalır.

- TDİ buharları insan için tehlikelidir. Bu nedenle de önlemi

alınmalı, havalandırma düzeni iş yerinde mutlaka

bulunmalıdır. Poluüratan kaplama firça ile yapıldığında

tehlikeli olmayabilir ancak tabanca ile püskürtülerek

yapıldığında çok tehlikelidir; aerosol solunum yolu ile

alınmamalıdır.

- TDİ transportu, havalandırmadan gelen emisyonlarda ve yakma

sırasında çevreye zarar verebilir. TDİ sızıntıları kum,

toprak ve kizelgur ile örtülebilir.

- TDİ, Toluülendiamin (TDA) fosgen ile işleme tabi tutularak

elde edilir. TDİ poluüratan yumuşak sahasında kullanılır.

Poluüretan kaplamalarda cilalamalarda çok önemli bir yeri

vardır.

- TDİ üretimi sırasında ve işlenmesi esnasında oluşan

destilasyon artıkları TDİ-Üretim tesisinin kazanında yakılır.

Kullanılmayan TDİ'yi üretici geri alır. Bitmiş ürünlerin

içinde serbest TDİ yoktur.

AKRÜLNİTRİL= AKRİLASİTNİTRİL = ARKROİLNİTRİL = VİNÜLSİYANÜR

(C3 H3 N)

- renksiz sıvı, kaynama noktası 77 oC, yoğunluğu 0.819 km3,

ateşleme sıcaklığı 480 oC, koku yayma sınır değeri 45 mg/m3

suda kolay çözünür.

mg/kg; balıklarda 11-100 mg/l, planktonlarda 20-25 mg/l.

1mg/m3 = 0.44 ppm; 1 ppm = 2.25 mg/m3.

Bileşiğini reaksiyon yeteneği çok yüksek ve spontan olarak

polimize olmaktadır. Zararlılarla mücadele ilacı A crylan ve

ventox'un büyük bir kısmı akrilnitril'den oluşmaktadır.

- Akrilnitril çok zehirli etkisi olan bir maddedir.

Zehirliliği bir yandan molekülün venil sayısından diğer yandan

da nitril grubundan gelmektedir.

- Tatlı su balıkları için sınır 38-68 mg/l, 40 ppm köpek

lerde hafif zehirlenme; kobaylarda LD50 50 mg/kg

belirlenmiţtir.

- Akrilnitril Sohio-Yöntemine göre amonyak ve propan/Propilen

rafineri gaz karışımından elde edilmektedir. Akrilnitril'in

büyük bir oranı plastik ve sentetik elyaf (akrilik elyaf,ABS-

iyileştirici olarak kullanılmaktadır. Venil Stirol vs. gibi

bileşiklerle birlikte kopolimerizasyon ürünleri oluşmaktadır

- Akrilnitril artıkları petrokimya sanayiinde ve buna bağlı

plastik üreten yerlerde oluşmaktadır. Özel artık tesislerinde

bertaraf edilmel lidir.

SİYANİK ASİTİ = FORMONNİTRİL = KARINCAASİTİ NİTRİLİ=SİYANÜRASİTİ

(HCN)

- Renksiz bir sıvıdır, kokusu acı bademi andırır. Kaynama

noktası 24.6 oC,yoğunluğu 0.699 g/m3. Ateşleme sıcaklığı 535

oC, koku yayma sınırı 1 mg/m3. toksitesi insanlarda 1 mg/kg

sıcak canlılarda 4 mg/kg; balıklarda 0.03-0.3 mg/l,

mikroorganizmalarda 1 - 16 mg/l, MAK değeri 11 mg/m3 tür.

Kaynaklar

Hommel,G(1974): Handbuch der gefaehrliher Güter. Springer

Verlag. Berlin.

Kühn,R.Birett,K(1975): Merkblaetter Gefaehrliche

Arbeitsstoffe. Verlag Moderne Industrie München.

Rütfinger, R. (1974): Die Aufarbeitung bzw. Vernichtung

von Chlorkohlenwasserstoffhaltigen Rückstaenden. Z.Müll und

Abfall 6,1,11,12,Berlin.

Weissermel,K; Arpe H.J.(1976):Industrielle organische

Chemie. Verlag Chemie Weinheim.

Moeschlin,S.(1972): Klinik und Therapie der Vergiftungen.

5 Auflage G.Thieme-Verlag. Stuttgart.

Mekee, J.E.; Wolf.,H.E(1963): Water quality criteria" 2

nd ed. California State Water Resources contral Boond,

Publication 3-A

Bringmann,G.; Kühn,R(1959): Vergleichende

wassertoxikologische untersuchungen an Bakterien.Algen und

Kleinkrebsen.Gesundheitsing. 80.115-119

Kimmerle,G.(1970): İnstutut für Toxikologie der Bayer AG.

Leverkusn. Köln.

Chisterser,H;Luginbyhl T.(1974):Toxic Substances List.

U.S.Department of Health. Education and welfare (NIOSH),

Rockville, Maryland 20852