Çöp ve Katı Atıkların Geri Kazanılması

 

Ertugrul ERDİN

 

 

Çevremizde gördüğümüz çöp aslında atılması gereken, değersiz çöp değildir, o çöpün içinde gördüğünüz bir çok madde , tekrar hammadde olarak kullanılabilir, değerlendirilebilir. Çöplüğe dökmeden veya yakmadan önce düşünmeliyiz, acaba ekonomiye kazandırmamız mümkün mü ? Mümkünse bu nasıl mümkün ?

Çöpün içindeki geri kazanılabilir maddeleri ayrı toplamak ve değerlendirmek ile , ekonomiye hammadde olarak kazandırmanın yanı sıra, bu atıkların çöp depolama yerlerinde işgal edecekleri yerlerden tasarruf yapmış oluruz. Ayrıca da bu atıkların ve çöplerin çevreyi kirletme potansiyelini bertaraf etmiş oluruz.

 

Aslında çok çeşitli maddelerden oluşan çöpün bertarafı her geçen gün büyük sorun olmaktadır. Özellikle de kolay ayrışabilen yaş çöpler bidona atıldığından itibaren ayrışmaya ve koku yaymaya başlamaktadır. baBu nedenle günlük yaşam alışkanlıklarımızda olabildiğince az çöp oluşturmak ve kaynağında da ayrı biriktirmek zorundayız. Doğrudan değerlendirilebilenlerin dışındaki bertarafı zorunlu olan çöplerin de çevreye zarar vermeyecek şekilde işlem görmesi ve bertaraf edilmesi gerekmektedir.

 

Çöp olmayan çöpün içindeki değerli maddeler nelerdir ?

 

- Kağıt : Tuvalet kağıdı, hediye ambalajı, mektup kağıdı, zarfı, kağıt peçeteler, okul defterleri v.d. gibi ürünlerin çoğu günümüzde hurda kağıtlardan üretilmektedir. Hurda kağıt kullanımında su tüketimi ve enerji kullanımı ve nihayet atıksu sorunu ilk üretimindeki kadar çok olmayacaktır. Bir karşılaştırma yapacak olursak beş katı kadar fazla enerji kullanılmakta ve yaklaşık yirmi katı kadar da su kirliliği yükünü beraberinde getirmektedir.

O halde kullanılmış kağıtlardan üretilen malzemeleri, maddeleri yaygın bir şekilde kullanırsak, herşeyin bembeyazını alacağız diye bilinçden uzak bir davranış için de olmazsak o zaman hurda kağıtların yeniden kullanılma, geri kazanılma oranlarını artırmış oluruz. Burada diğer önemli ilk adımlardan biri de kağıtları yakın çevremizde, yani evde ve iş yerinde ayrı biriktirme ve toplama eylemine başlamamışsak başlamak, bunu sürekli uygulamak zorundayız. Evde karton kutularda biriktirip, kağıt toplama kaplarına veya kontenyerlerine götürüp atmak ve dolan bu kabları değerlendirme tesislerine götürmek gerekir.

 

Neler kağıt olarak ayrı biriktirilmeli ?

 

. Gazeteler, dergiler

. Broşürler, kataloglar, telefon rehberleri

. Bilgisayar kağıtları, yazı kağıtları

. Karton, mukavva, ambalaj kağıdı

 

Her çeşit kağıt geri kazanmada kullanılamayacağı için de kağıt atıkların geri

kalanları da zorunlu olarak çöpe gitmektedir:

 

. Kaplamalı kağıtlar, tetrapak örneğinde olduğu gibi

. Kısmen gümüşlü kağıtla kaplı olan kağıtlar (çikolata kağıdı, v.s. )

. Yağ ve su geçirmez kağıtlar (pergament kağıdı, aydınger , v.s.)

 

. Kirlenmiş kağıtlar (yiyecek bulaşmış, hijyenik kağıt v.b. )

. Karbon kağıdı

. Eski duvar kağıtları

. Plastik veya aluminyum ile kaplanmış kağıtlar

. Plastik emdirilmiş paket zarfları , yollama çantaları v.d.

. Tüm diğer özel kağıtlar (filtre kğıtları, yapıştırma bandları )

O halde sadece evimizde ve iş yerinde yukardaki dört gruba giren kağıtları ayırmak yeterli olacaktır.

 

Biyoorganik Mutfak ve Bahçe Artıkları

 

Aslında mutfağımızda ve bahçemizde oluşan biyolojik çöpleri çöp bidonuna atmak çok yanlış ve hatalıdır.

 

Neden mi ? Çünkü bu atıklar mikroorganizmalar tarafından kısa , orta ve uzun vadede biyokimyasal olarak ayrıştırılıp, parçalanırlar ve sonuçda da organik gübrenin oluşmasına neden olurlar. Bu bir doğal organik madde döngüsüdür, maddenin mineralize olma döngüsüdür ve kazançtır. Kompost diye adlandırdığımız bu bu gübreyi toprak ıslahı için kullanmak , bahçemizdeki bitkilerin iyi yetişmesini , gelişmesini sağlamak ekolojik ekonomi anlayışına da çok uygun düşecektir.

 

Mutfakta ve bahçede oluşan hangi atıkları ayrı biriktirmeli ve toplamalıyız ki , biyokimyasal çevrim yerinde ve iyi olsun ?

 

. işlem görmemiş meyve kalıntıları ve kabukları

. Sebze artıkları ve yumurta kabukları

. Kahve ve çay atıkları, filtre kağıtları

. Yemek artıkları

. Yapraklar

. Biçilmiş bahçe çimleri , otlar

 

Bunun yanı sıra uygun olmayan organik atıklar ise :

 

. İşlem görmüş meyveler ve artıkları

. Kağıt süt ve içecek kutuları

. Elektrik süpürgesi içeriği

. Kedi , köpek altlıkları ve dışkılar

 

 

Metal , Plastik ve Tekstil Artıkları

 

Plastik torbalar, poşetler, plastik kutu, kova , kablar, folyeler, köpükler , detarjan şişeleri v.d. ambalaj atıkları ve çöpleri günümüzde kısmen de olsa değerlendrilmektedir. Ancak plastik çeşidinin çok fazla olması plastiklerin geri kazanılmalarını da zorlaştırmaktadır .

O halde mümkün mertebe plastik kullanmamaya çalışalım.

 

Metaller gezgin hurda toplayıcılar tarafından ülkemizde yıllardır toplanagelmektedir. Teneke, alu kutular ayrı toplanıp, preslenip tekrar işlenebilir, ikincil hammadde olarak geri kazanılabilir.

 

"Eskiler alırım " diye geçen eski eşya ve giysileri toplayanlar, yeni eşya karşılığı değişenler zaman zaman olsa da semptlerimize gelmekte ve bunları toplamaktadır. Bit pazarlarında ve diğer pazarlama yerlerinde, bunları ekonomik gücü zayıf olan ihtiyaç sahiplerine satmaktadırlar. Böylece eşya ve / veya giysilerin kullanım ömürlerini uzatmaktadırlar.

Bu şekilde eski giysileri ve eşyaları ellerinden çıkaramayanlar bunları hayır kurum ve kuruluşlarına vermelidirler.

 

Cam

 

Halk arasında söylenen bir söz vardır. "- Ne var , ne yok , nasılsın ?" denildiğinde ya "eski hamam eski tas " yanıtını alırsınız, ki hiç bir şeyin değişmediğini yerli yerinde kaldığını ifade eder, ya da her şeyin değiştiği anlamına gelen "eski camlar bardak oldu" yanıtını alırsınız. Eski tas eski hamam , eserlerimizi , kültür mirasımızı korumak gelecek nesillere aktarmak için çok güzel yerinde bir ifade şeklidir. Hamamı tarihi bir eser olarak koruyoruz , ona bakıyoruz. Tası hemen kullanıp atmadığımız için de "kullan at" yanlış ilkesine göre hareket etmemiş oluyoruz ki , bugün katı atıklar ekonomisinin en önemli kurallarından biri olan "eşyanın olabildiğince uzun süre kullanılması ve ömrünün uzatılması, az çöp üretme " ana fikrine çok uygundur."Eski camların bardak olması " da Recycling = geri kazanma , atıkları yeniden değerlendirme kuralına çok uygundur.

 

Eski camların , kırık camların, şişelerin v.d. tekrar cam ve mamülleri üretiminde kullanılması, su kirlenmesini ve hava kirlenmesini önlemekte ve enerji tasarrufunu sağlamaktadır.

Ayrıca oluşacak çöp miktarını da azaltmış olmaktayız.

 

Hangi cam ve mamüllerini geri kazanabiliriz ?

 

. pişeler

. Kavanozlar

. Bardaklar

 

Ayrı biriktirme sırasında camdan olmayan kısımlar cam toplama kaplarına atılmamalıdır. Atılan cam malzemelerin içi boş olmalıdır. Yoksa içindeki kalıntalar çürür, kokuşur ve hijyenik sorunlar yaratabilir.

 

Etiketler önemli değildir. Cam eritilirken , tamamen yok olurlar.

Cam toplama kumbaralarına şişeleri atarken dikkatli olmak zorundayız, ki ilerde renklerine (yeşil, kahverengi, renksiz ) göre ayırım yaparken zorluk çıkmasın.

Ayrı toplama için uygun kumbara geliştirme çalışmaları çeşitli ülkelerde sürmektedir.

 

Hangi cam ve mamülleri geri kazanılamaz ?

 

. Ampül ve florosans lambaları

. Pencere camları, cam yapı malzemesi

. Aynalar

. Optik camlar, ısıya dayanıklı camlar

. Telli camlar

 

Çok yollu şişelerle veya cam kablarla alış veriş yapılmalı, kullan at tüketim davranışı terkedilmelidir.

 

Eğer ürünleri çok yollu ambalajlar içinde almak mümkün değil ise o zaman cam yerine tekrar değerlendirme olanağı olmayan plastik kablarda ve / veya süt ve meyva sularının ambalajlandığı blok ambalajlarda alın.