Ekosistemi Korumak İçin Çöp Miktarını Azaltma

 

Ertugrul ERDİN

 

 

 

Çeşitli kaynaklarda oluşan çöplerin içindeki geri kazanılabilir ve/veya biyolojik ayrışabilir çöp ve katı atıkları deponiye giden nihai çöplerden atırdığımız da çok önemli miktarda çöp ve katı atık depolama yerinden hacim kazanmış olunur, bu yolla da ekosistemin korunmasına bir katkı sağlar. Çünkü doğada depolama için daha az alana ve hacime ihtiyaç duyulur. Biyoçöp kavramı, ayrı toplaması ve uygulaması ; ayrıca da kağıt ,karton, plastik, cam, metal v.d. gibi değerli kuru çöplerin ayrı toplanması ve değerlendirilmesi ile çöp miktarının azalmasına büyük katkıda bulunulmuş olunur.

Bağ, bahçe, çalı çırpı, otlak, çayır mera, tarla ve orman artıkları bu amaç için kullanılabilir. Hatta evlerde oluşan bu tür yeşil artıklar "biyoçöp veya yaş çöp" olarak ayrı toplanıp bunlarla birlikte kompostlaştırılması düşünülebilir.

Ve gerçekleştirilmesi çevre sağlığı açısından da zorunludur.

Küçük yerleşim yerleri ve orman işletmeleri için bir kıyıcı, parçalayıcı ve tanburdan oluşan mobil TIR şeklindeki uzun araçlara monte edilmiş bir sistem düşünülebilir.

Kıyımdan geçmiş dallar, yapraklar, bitki artıkları ve arıtma

çamurları beraberce tanburda karıştırılabilirler. Buna mutfak biyoçöpleri ilave edilebilir.

Ayrıca mutfak biyoçöpleri bahçeli evlerde pekil de görüldüğü gibi çeşitli biçimlerde oluşturulacak düzenlemeler yardımı ile kompostlaştırılabilir.

 

Bir aracın üzerinde olan çimento karma makinasının düzeneğine benzeyen bu amaca uyarlanmış bir tanbur içinde biyolojik çöpleri önstabilize etmek mümkündür.

 

Doldurulan tanbur 48 saat boyunca dönebilir, buradaki ön ayrışma sırasında sıcaklık 65-75 oC'ye kadar çıkabilir. Daha sonra trapez yığınlarda da kızışma devam eder. Altı ay sonra aktarma yapılır. İyice olgunlaştırılır. Kompostun ağır metal içeriğini çok önemli bir parametredir ve verilen sınır değerleri aşmamalıdır. Almanya, İsviçre, Hollanda ve Avusturya gibi ülkeler toprakta bulunması gereken veya maksimum bulunabilecek olan sınır değerleri tespit

etmiţlerdir (Çizelge ).

Çizelge : Doğal ve yasal sınır değerler.

-------------------------------------------------------------

Element Toprak sınır Maks değer Maks değer 4500 toprak

değeri örneğindeki

ortalama değeri

(Almanya) (İsviçre) (Hollanda) (Almanya)

-------------------------------------------------------------

mg/kg KM mg/kg KM mg/kg KM mg/kg KM

-------------------------------------------------------------

Zn 300 200 200 90

Cu 100 50 50 22

Ni 50 50 50 34

Cd 3 0.8 1 0.34

Pb 100 38 50 38

Cr 100 36 100 36

Hg 2 0.12 iz 0.12

------------------------------------------------------------

Biyoçöpün içine kullanılmış eski kağıtlar koyduğumuzda; Zn:198 mg/kg KM, Cu: 47; Ni:14; Cd:0.5;Pb:62; Cr:55 ve Hg:0.5 mg/kg KM gibi ağırmetal değerlerine sahip olmaktadır.

Eskişehir Orman Toprak-Gübre Araştırma Enstitüsü ve diğer bazı işletmelerde görüldüğü gibi, çalı çırpı,dal,yaprak v.b. gibi organik artıklar kompostlaştırılmakta ve fidanlıkta kullanılabilmektedir.

 

Biyolojik çöp oluştuğu kaynaklarda ayrı biriktirilir ve toplanırsa, bu sayede ayrıca ambalaj atıklarının kalitesi oluştuğu kaynakda korunmuş olur. Diğer bir şekilde ambalaj atıklarının ayrı toplanması da, geriye kalan çöplerin kompostlaşabilir oranının artmasına neden olur. Ambalaj atıklarının ve biyolojik çöplerin (biyoçöp) ayrı biriktirme alışkanlığının atık oluşturuculara (üreticilere) motive edilmesinde büyük bir yarar vardır. Üreticinin motive edilmesini bütünsel olarak pekil de görüldüğü gibi ele almak mümkündür.

 

Çöplerin kaynağında ayrı toplanması yani organik kompostlaşabilir maddelerin ayrı ve diğer maddelerin ayrı toplanması, çöp ve katı artıkların yararlı bir şekilde bertaraf için şarttır. Organik artıkların diğer artıklardan en iyi ayrılması ise kaynağında olmaktadır. Yani evde çöp ve katı artığın oluştuğu yerde "Çöp ve katı artıkları" hammadde kaynağı olarak görme görüşü arttıkça evde, bahçede oluşan organik artıkların kompost olarak değerlendirilme eğilimi artmaktadır. Bu nedenle de bahçeli evi olanların bahçelerinde kompostlaştırma yığınığ yaparak bu işe katkıdabulunabilirler. Kompostlaştırma doğru yapıldığı takdirde çevresel etkileri açısından diğer yöntemlerle kıyaslandığında daha uyumlu zararsız bir yöntem olduğu görülür.

Son yıllarda kompost tesisi tasarımlarında çöplerin içinde bulunması mümkün olabilen zararlı madde ve artıkların katı artıkların reaktörüne girmeden önce ayıklanabilmesi ön planda tutulmaktadır. Çöpleri ayrı toplamakla içindeki zararlı madde oranını büyük oranda azaltmış oluruz. Bu muhakkak ancak her gayrete ve iyi niyete rağmen istenmeyen maddeler kompostlaştırmak istenen maddenin içine atılmaktadır, atılabilir. Bu durumdan dolayı kompostun kalitesini ve kullanma şansını aşağıya çekecek bu maddeleri ayıklayarak elimine etmek zorundayız. Metaller manyetik ayırıcılarla veya diğer metal separatörleri ayrılabilir, ancak cam, kağıt karton ve plastikleri; boya, cila, ilaçları, pil spray kutuları gibi tehlikeli maddeler ise ancak elle ayıklanabilmektedir. En iyi ayıklama şekli böyle olmaktadır. İçindeki geri kazanılabilir veya tehlikeli yabancı maddelerden ayıklanan çöp karışımı(yaş çöp) reaksiyon ünitesine reaktöre) gönderilir ve orada en iyilenmiţ

koşullarda 24 saat ile 36 saat arasındaki bir bekleme süresini geçirdikten sonra, yaklaşık 60oC sıcaklığın erişmiş bir kompost halinde reaktörü terkeder. 100 mm'lik elekten geçenler yığınlara alınır. Elekten geçmeyenleri de depolanır.Daha sonra da 18 mm lik elekten geçirilir. Balistik ayırıcı ile içindeki cam parçaları, taşlar, sert PVC parcaları ve diğer sert maddeler ayıklanır. Geri kalan da 8 mm'lik elekten geçirilir. 100-18 mm, 18-8 mm ve < 8 mm reaksiyonlarında kompost oluşur. İçindeki sert maddelerden ayıklanır; ve daha nitelikli zararlı madde içermeyen kompost elde edilmeye

çalışılır.