Evimizde Bahçemizde Oluşan Biyoçöpler Nelerdir ve Değerlendirilmesi

 

Ertugrul ERDİN

 

 

Bağ, bahçe, çalı çırpı, otlak, çayır mera, tarla ve orman artıkları kompostlaştırmak için kullanılabilir. Hatta evlerde oluşan bu tür yeşil artıklar "biyoçöp veya yaş çöp" olarak ayrı toplanıp bunlarla birlikte kompostlaştırılması düşünülebilir.

Ve gerçekleştirilmesi çevre sağlığı açısından da zorunludur.

Küçük yerleşim yerleri ve orman işletmeleri için bir kıyıcı, parçalayıcı ve tanburdan oluşan mobil TIR şeklindeki uzun araçlara monte edilmiş bir sistem düşünülebilir.

Kıyımdan geçmiş dallar, yapraklar, bitki artıkları ve arıtma çamurları beraberce tanburda karıştırılabilirler.

Doldurulan tanbur 48 saat boyunca dönebilir, buradaki ön ayrışma sırasında sıcaklık 65-75 oC'ye kadar çıkabilir. Daha sonra trapez yığınlarda da kızışma devam eder. Altı ay sonra aktarma yapılır. İyice olgunlaştırılır. Kompostun ağır metal içeriğini çok önemli bir parametredir ve verilen sınır değerleri aşmamalıdır. Almanya, İsviçre, Hollanda ve Avusturya gibi ülkeler toprakta bulunması gereken veya maksimum bulunabilecek olan sınır değerleri tespit

etmişlerdir.

Biyoçöpün içine kullanılmış eski kağıtlar koyduğumuzda; Zn:198 mg/kg KM, Cu: 47; Ni:14; Cd:0.5;Pb:62; Cr:55 ve Hg:0.5 mg/kg KM gibi ağırmetal değerlerine sahip olmaktadır.

Eskişehir Orman Toprak-Gübre Araştırma Enstitüsü ve diğer bazı işletmelerde görüldüğü gibi, çalı çırpı,dal,yaprak v.b. gibi organik artıklar kompostlaştırılmakta ve fidanlıkta kullanılabilmektedir.

Model düzeyde yaptığımız çalışmalarda özellikle öğütülmüş, ufalanmış, ağaç kabukları, kentsel artıksu arıtma tesisinden gelen çamurlarla kullanılmış ve çok iyi sonuçlar alınmıştır.

Hatta sap, saman hızar talaşı, rende talaşı gibi artıklara kıyasla daha iyi sonuç vermiştir. Orman artıkları genelde selüloz ve lignin yani karbonca zengin bileşenler olduğu için C/N oranını ayarlamak bakımından ya azotlu gübre verilmeli ya da arıtma çamuru ile karıştırılmak zorunluğu ortaya çıkmaktadır. Bu şekilde iyi sonuç beklemek mümkün olmaktadır.

Yapılan model çalışmada çeşitli varyasyonlar ele alınmış ve mikrobiyolojik analizlerle de biyokimyasal prosesin seyri ve belirginliği vurgulanmıştır.

Ağaç kabuğu arıtma çamuru karışımındaki mezofik mikroorganizma sayısı 53 miylon bulunmuştur ve Aspergillus fumigatus, Aspergillus fischeri, Penicillium sp. Acremonium kiliense, Mucor muceda, Absidia ramosa, Penicilium expansum, Graphium sp. Mucor mucedo, Trichoderma viride gibi organizmalara rastlanmıştır. Termofil mantar sayısı ise 50 milyonun üzerindedir. Çok sayıda Streptomycet'lere,

Aspergillus fumigatus'a, Chaetomium thermophil'e, Penicillium duponti, Aspergillus fumigatus'a, Humicola thermoidea'ya rastlanmıştır.

Bu mikrobiyolojik bulgular ise her iki madde karışımının kompostlaştırma prosesi için çok uygun olduğunu ortaya koymaktadır.

 

Türkiye'de ilk defa 1968/69 yılında faaliyete geçen kompost tesisleri kurulmuş ve çöpten organik gübre elde etmeye başlanmıştır. Biri Çiğli'de diğeri de Halkapınar da idi. Çiğli de olanı demonte edildi. Halkapınar olanı da sadece aktarma istasyonu haline dönüştürüldü. pu anda sadece Eskiizmir Uzundere de 500 ton/gün kapasite ile çalışır vaziyette olan bir kompost tesisi var. 1988/89 yılında faaliyete geçti.

 

1988 yılından beri çalışan Uzundere Kompost tesisi hep zarar etmiştir. Bu tür çevresel yatırımlar sosyal içeriklidir. Dolayısıyle nakite çevrilemiyen dolaylı ve çok değerli çevresel işlevleri ve katkıları vardır. Ortadoğunun büyük ve modern tesisi olan bu kompost işletmesi, işletme koşulları en iyilenerek kullanılmaya devam edilmelidir. İşletmenin işletme açığı ise geri kazanılabilen ve ayıklamada %1,5-2,0 oranını geçemeyen cam, plastik, kağıt, karton, metal, kemik, v.d. 'den ve kompostdan gelen gelirlerle karşılanamamaktadır. Bazı hurda fiatları artan enflasyona rağmen yerinde saymış veya gerilemiştir. Buna karşılık işçilik ücretleri ve elektrik fiatları sürekli artmıştır. Bunların etkisi ile tesisin iki vardiyadan tek vardiyaya düşürülerek çalıştırılmasına devam edilmesine rağmen, beklenen açık (subvansiyon) 2,5 - 3,0 milyar T.L. civarındadır. Geri kazanılabilen ve tesisde ayıklamada %1,5-2,0 oranını

geçmeyen değerli madde miktarını artırmak için; biyoçöp, kuruçöp, diğer çöpler kavramlarını yaymak yerinde olacaktır. Ancak bu sayede yaş çöplerin suyunu kuru çöplere bırakarak kirletmesi ve değerini kaybettirmesi önlenmiş olacaktır. Bu olgu da geri kazanılabilir madde oranının yükselmesini etkiliyecektir.

Bu ayrı toplama organizyonunun dışında, zararı karşılamak için gereğinden fazla personel çalıştırmamanın yanı sıra, "Kirleten öder" prensibine göre birim çöp başına ve kaynak çeşidine göre "Çöp ve katı artık" ücreti almak gerekir.

 

Şu anda İzmir'de oluşan yaklaşık 2700 ton/gün çöpün 700 - 800 tonu Eskiizmir/Uzundere kompost tesisi yakınındaki hazineye ait bir vadiye dökülmektedir. 200 - 250 ton/gün çöp ise kompost tesisine gelmekte ve bunun yaklaşık % 35 - 40'i deşe (kalan katı atık) olarak , yukarda anılan deponiye boşaltılmaktadır. Tesise gelenin % 20 -25 'i komposta dönüşmekte, % 2' si gerei kazanılabilen madde olarak ayrılıp, satılmakta ve % 30 - 35 'i de ayrışma sırasında su ve karbondioksit olarak ortamdan ya sıvı ya da gaz (buhar) şeklinde uzaklaşmaktadır. İzmir de oluşan toplam çöpün geri kalanı da (kaçak dökümlerin dışındakiler) Harmandalı Çöp Deponisine dökülmektedir.