Ertugrul ERDİN

Su iyi bir çözücü olması nedeniyle doğada saf olarak

bulunmaz, içerisinde az ya da çok oranda çözünmüş maddeleri

içerir. Suda çözünmüş halde bulunan maddelerin derişimi

topografyası, yağış ve toprağın yapısı etki eder.

Büyük derişimde yabancı madde içeren sular, sulama suyu

olarak kullanıldığında, gerekli önlemler alınmazsa, toprağın

yapısının zamanla bozulmasına neden olur. Sonuçta normal

toprakların yapısının bozulması, sulu ziraat sistemi

uygulanan bölgelerde önemli bir ekonomik sorun ortaya çıkar.

bu nedenle sulumada kullanılan; kuyu, kaynak, artezyen ve

dere sularının yabancı madde derişimlerinin bilinmesi,

toprağa verilmesinde sakınca olmadığı saptandıktan sonra

toprağa verilmesi önemli bir konudur.

Bu çalışmada sulama suyundaki sorunlar üzerinde durulmuştur.

D2) Diğer sorunlar

E) Ağır metaller sorunudur.

Bitkilerin sulanmasındaki tuzluluk sorunu, sulama suyundaki

çıkar. tablo 1 de sulama suyundaki tuzların neden olduğu

Toprak Tuzluluğunun Bitki Verimine Etkisi:

gereklidir, bu bu buharlaşma, bitkiden terlemeyi içerir.

Değişik bitkiler için buharlaşma-Terleme ve büyüme

basamakları önce iklime (gün uzunluğuna, sıcaklıga, neme,

rüzgara ve radyasyona)bağlıdır, fakat tuzluluk ve topraktaki

su miktarından da etkilenir.

Tuzluluk Sorununun Değerlendirilmesi:

Tuzluluk sorununun varlığı ya da yokluğu, sulama suyunun

iletkenlik değerleriyle belirlenir. Elektriksel iletkenlik

Sulama suyu toprağa yeterince hızlı girmezse geçirgenlik

sorunu doğar. bu sorun genellikle toprağın üst tabakasında

Tuzluluk sorununda olduğu gibi bitki tarafından daha az su

farklıdır. Tuzluluk toprakta depo edilen suyun

kullanılabilirliğini azaltırken geçirgenlik toprakta depo

edilen suyun miktarını azaltır.

Geçirgenlik Sorununun Değerlendirilmesi:

Gecirgenlik sorununun değerlendirilebilmesi için, su kullanım

koşullarını yorumlayan kimyasal analizlerin yapılması

gerekir. bu analizler için kullanılan parametreler Tablo 2 de

gösterildiği gibi E.I,Na,Ca,Mg, CO3 ve HCO3 tur. Bu

kil mineralinin baskın olduğu toprak tipi içindir. Büyük Adj.

SAR değeri büzülen-kabaran (montmorollonit) tip topraklarda

nazaran daha zararlıdır.

farklıdır. Sulama suyundan bazı bileşenlerin bitki tarafından

alınması ve bitki bünyesinde birikmesi sonucunda bitkinin

kendisinde olur ve tuzluluk düşük olduğu zamanlarda bile

gerçekleşebilir. Zehirli bileşenler Sodyum, Klorür ve Bor

neden olur. Bütün bitkilerin aynı derecede duyar olmamalarına

karşın zehirli maddelerin derişimi büyük ise hemen her tür

Yağmurlama şeklinde yapılan sulamada sodyum ve klorür

bitkinin yaprakları tarafından emilerek özel bir sorun ortaya

çıkarır.

Yıllık bitkilerin çoğu sodyum'a o kadar hasas değildir. Fakat

bitkileri ve diğer ağaçsız bitkiler düşük sodyum

derişimlerine karşı özellikle hassastır.

Sodyum derişiminin yüksek olduğu sulama sularıyla toprağın

olur. Bitki suyla beraber sodyumu alır, terlemeyle su

sınırı aşıldığında olur. Yaprak hafifçe yanan ve bitkinin

kenarında ölü doku belirir. Yaprak yanması sodyum

Sodyum zehirliliği kalsiyum varlığında azalır. Orta derecede

kalsiyum verilmesi sodyum zehirliliğini azaltacağı gibi,

Kalsiyum derişiminin arttırılması zehirlenmeyi tamamen

Sodyumun etkisi, sodyum ve kalsiyum iyonlarının derişimine

bağlı olduğundan, zehirliliğin mantıklı bir değerlendirilmesi

(SAR) veya düzenlenmiş SAR (adj.SAR) değerine bakarak yapılır

Sodyum zehirliliğinin belirtileri önce yaşlı yapraklarda

görülür. Çünkü birikim zehirleyici değere ulaşması zamanla

ölmesiyle ortaya çıkar, Önlem alınmazsa yaprak merkezine

doğru ilerler. Sodyum zehirliliği, yaprak dokusunun kimyasal

analizi ile belirlenebilir. bunun için hasar görmüş

yaprakların sodyum derişimi hasar görmemiş yaprakların

sodyum derişemleriyle kıyaslanır. Pek çok ağaç bitkisi için

sodyum zehirliliği, yaprak dokusunun kimyasal analizi ile

belirlenebilir. bunun için hasar görmüş yaprakların sodyum

derişimi hasar görmemiş yaprakların sodyum derişimleriyle

kıyaslanır. Pek çok ağaç bitkisi için sodyum zehirliliği

tipik olarak yaprakta % 25- % 50 nin üstünde (kuru ağırlık

olarak) sodyum varlığında sodyum zehirliliği vardır denir.

birlikte yapılması sorunun doğru çözüm olasılığını arttırır.

Sodyuma hassas bitkiler şunlardır, turunçgiller, diçiduous

tablo 1 de sulama suyunda sodyum etkisini değerlendirmek için

(adj.SAR0 değerleri kullanılmıştır.

Yıllık bitkilerin düşük klorür derişimlerine hassas

olmamalarına karşın, çoğu ağaç bitkileri ve diğer ağaçsız

bitkiler çok düşük klorür derişimlerine bile hassastır. Fakat

hassas olmayan bitkiler bile yüksek klorür derişimlerinden

hareket eder. kökler tarafından alınır ve sodyuma benzer

şekilde yukarı doğru haraket eder. Terlemeyle bitki su

zehirlilik belirtisi farklıdır. Sodyumda yaprak kenarlarında

içe doğru olan yanma ve doku ölmesi, klorürde en uçtan beşlar

ve kenarlardan aşağı yaprak sapına doğru iner.

Aşırı yaprak yanması genellikle erken yaprak dökümü ve

aktarılmasında yaprakların kimyasal analizinin yapılması

kuru ağırlık olarak bitkilerin yapraklarının klorür

içerdiğinin % 0.3-% 0.5 i aşması zehirlenme belirtisidir.

bazı bitkilerin petiolesleri yaprak yerine kimyasal analizde

analizde kullanılan parçasına göre değişir. Sulama suyundaki

klorür değerlendirilmesi için (Tablo 1) kullanılır.

küçük derişimleri gereklidir. bor derişimi arttıkça borun

toprakta doğal olarak bulunan borda zehirli etki yapabilir.

Sodyum ve klorür zehirliliklerinin ağaç bitkilerinde ve

ağaçsız bitkilerde olmasına karşın, bor zehirliliği daha

birçok bitkide de olabilir. bitki tarafından alınan bor

yapraklarda ve bitkinin diğer organlarında birikir.

Zehirlilik belirtileri tipik olarak önce yaşlı yaprak

uçlarında ve kenarlarında sararma, noktalanma ve yaprak

gösterebilir. Bazı durumlarda sararma ve noktalanma yaprak

ucundan yaprak kenarlarına doğru ve damarlar arasında merkeze

doğru kuruma şeklinde gözlenebilir.

(örn,Baden) pek zok hassas bitki yapraklarında bor derişimi

250-300 ppm'i aştığında zehirlenme belirtileri görülebilir.

bazı bitkilerin bora karşı hassas olmamalarına ragmen

yapraklarında BOR biriktirmezler. (örn. badem, şeftali,

kayısı, elma, armut) bor tarafından hasar görsebile bazı

bitkilerin yapraklarında bor birikmemiş olabilir. bu

Zehirlilik sorununun değerlendirilmesi:

sulanmasında ortaya çıkar. Eğer derişim çok aşılırsa hassas bitkiler çok zarar görür.

1 in kullanımını göstererek değerlendirilmiştir.

D) Diğer sorunlar:

No3 ve NH4-N : Azotun bu iki değişik şekilde bitki büyümesi

için, besin niteliğindedir. Fakat büyük derişimlerde

engellenebilir. Sudaki derişimleri 0-100 mg/l arasında

değişebilir (Tablo 1)

HCO3: nemin az buharlaşmanın çok olduğu yerlerde ve

mevsimlerde, sulama yağmurlama şeklinde yepılırsa, çok küçük

sulamalarda giderilmeyen beyaz çökelmeler oluşur(tablo 1)

pH: suyun asite ve alkalinitesini ölçer. kendi başına önemsiz

olmasına karşın belirteç olarak önemlidir.

Diğer sorunların dediğimiz, NO3 ve NH4-N,HCO3 sorunları için,

bu parametreleri içeren suların kimyasal analizleri yapılmalı

ve sonra hassas bitkiler için değerlendirilmesi. Eğer pH

normal sınırın (6,5-8,4) dışında ise tüm parametreleri

kapsıyan komple bir analiz yapılmalıdır.

Tablo 1: Sulama suyu kalitesinin yorumunda kullanılan parametreler

İllite-Wermiculute 8 8-16 16

Spesifik ion zehirliliği

Diğerleri

pH (normal sınır 6.5-8.4)

Tablo 2: su kalitesi tayininde kullanılan laboratuvar

PARAMETRE SEMBOL BİRİM EpDEªER GRAM

Düzeltilmiş sodyum

Yeraltının aşırı beslenmesi durumunda, yeraltısu seviyesinin aşırı yükselmesinin kontrolü de su alma , kurutma amacı ile döşenen drenaj boruları ile sağlanmaktadır. Çok eskilerden beri uygulanan bu teknik günümüzde de başarılı bir şekilde uygulanabilmektedir.

Filtrasyon olayı sadece hidrolik koşullar altında gerçekleşmemekte , aynı anda kompleks birçok fiziksel, kimyasal, biyolojik faktörler etki etmektedir.