Prof.Dr. Ertuğrul Erdin

 

Çöp Toplama ve Maaliyeti

 

 

Mayıs 1991'de İstanbul'daki bazı belediyelerin bütçeleri ve personel giderleri aşağıdaki gibidir:

 

Belediyeler 1991 Bütçesi (x109 TL) Personel Gideri (x109 TL)

=====================================================================

Kadıköy 220 133

Eminönü 104 75

Beykoz 54 35

Beţiktaţ 65 42

Sarıyer 45 20

=====================================================================

Kaynak : Erkan ÇELEBİ (1991) , Çöpçüye yüksek maaş neden işlemedi? . Milliye Gazetesi, Ekonomi sayfası, S.5, 1 Mayıs 1991, İstanbul.

 

 

Şişli'de Çöp Toplamanın Maaliyeti

 

(1993 yılı itibariyeledir)

 

1989 yılında bir ton çöp toplama maaliyeti 23 551 TL idi. Bu değer 1993 yılında ise 243 800 TL oldu.

 

1989 yılında bir ton çöp toplama maaliyetindeki işçilik gideri 18 450 TL idi. Bu değer 1993 yılında ise 226 800 TL oldu. 4 yıl içinde işçilik payı yüzde 1129 artmıştır. Türkiyedeki fiat artış oranı ise yüzde 642 dir.

 

Dört yıl içinde akaryakıt gideri % 302;

 

Dört yıl içinde yedek parça gideri % 172 oranlarında artmıştır.

 

1989 yılındaki bütçe giderlirindeki oranı % 30 iken, 1993 yılında bu oran % 60'ı geçmiştir.

 

26 Mart 1989 öncesi Kağıthane dahil 589 işçi ve 73 araçla günde 600 ton çöp toplanırken;

 

(Bugün Kağıthane hariç 579 işçi ve 62 araçla hizmet veriliyor;)

 

Şimdi Kağıthanenin ayrılmış olmasına rağmen günde 700 ton çöp toplanmaktadır.

 

Gece nufusu : 250 000

Gündüz nufusu da : 1 500 000 - 2 000 000

 

1989 daki iţçi ücreti : 332 bin/ay

 

1993 deki iţçi ücreti : 4 milyon 422 bin/ay

 

 

Fazla Ürün (Biyoçöp)

 

Her yıl tüketilen yiyeceklerin %25'i çöpe gidiyor. Aşırı sebze ve meyve üretimi bunların düşük fiyatlarla satılmak istenmeyişi çöpe atılmasına ve telef olmasına neden olmaktadır. Halbuki ABD de bile bu tür zayiat %10'nu geçmezken, bizde % 30'ları bulmaktadır. 1990 yılı değerlerine göre bunun parasal bedeli 3 trilyon lirayı bulmaktadır. (Yücecan, Sevinç 1990).

 

Çöp Toplama ve Taşımanın Özelleştirilmesi

 

Gerek Kuşadası Belediyesi gerekse de İzmir'deki tüm belediyeler çöp ve katı artıkların özel sektör tarafından toplanması, taşınması ve bertarafı için yoğun çalışmalara girmiş durumdadırlar. Bunun için de diğer deneyimli bu işi önceden özel sektöre vermiş belediyelerden yararlanmaktadırlar. Daha 1984 yılında Adana Belediyesi kısmen de olsa kentin bir kısmının çöplerini özel sektöre vermişti. Daha sonraki yıllarda uygulayan belediyelerin sayıları arttı: İstanbul Adalar Belediyesi, Kartal, Sarıyer, Bayrampaşa, Kağıthane, Zeytinburnu, Ankara-Altındağ, Belediyelerinde son zamanlarda yapılan çöp grevlerinin etkileri hiç hissedilmedi. 1992 yılında Türkiye'nin çeşitli kentlerinde uygulanan temizlik işçilerinin grevleri yerel yönetimleri bu konuda yeni arayışlara ve bu işi daha ekonomik yapmak için çözümler bulmaya zorladı. Dolayısiyle de özelleştirilme üzerinde durulmaya başlandı. Ancak özelleştirmenin avantaj ve dezavantajları açık seçik olarak araştırılıp tam ortaya konulmadı. Dokuz Eylül Üniversitesinin 9 860 kişi ile Evka I, Egekent, Çiğli, Karşıyaka Merkez, Gaziemir, Narlıdere, Güzelbahçe, Balçova, Konak Merkez gibi bölgelerde yaptığı bir anket araştırmasında, İzmir'de halkın %48'inin çöplerin özel sektör tarafından toplanmasından yana olduğu saptanmıştır. Geriye kalan %43,7'nin Belediyeler tarafından ve %8,3'ünün de kararsız olduğu belirlenmiştir. Lise ve üniversite mezunlarının %80'ini, özelleştirmeyi savunurken; İzmililerin de % 71,5'i de madde gruplarına göre ayrı toplanmasını istemektedirler. Ancak bu konuda oluştuğu kaynaktaki biriktirilmesinden nihai bertrafına kadar ve tüm bu aşamalardaki çevresel etkilerini de göz önünde bulundurulacak şekilde masraf/fayda analizinin yapılması gerekmektedir.

 

Osman Söyler 1955 yılında Sivas'ın Zara ilçesinden 50 lira borçla İstanbul'a geldi. İşçi ve içveren olarak bir çok işlerde çalıştıktan sonra, 1976 yılında Kemergurgaz çöplüğünün ihalesini aldı. Önce parasını batırdı. Daha sonra Halkalı çöplüğünün müteahhitliğini de aldı. İzmit ve Ümraniye çöplüklerini de aldı. Zara'lı Osman Söyler Halkalı, İzmit ve 5000 m2'lik, günde 200 kamyonun çöp boşalttığı Ümraniye çöplüklerini işletmektedir. 1988 yılındaki aylık kazancı ayda 15 milyon liradır. Çöplüklerden çıkan plastikleri değerlendirmek için Kağıhanede bir plastik fabrikası da kurdu. 1988 yılı değerlerine göre de 4 milyar lira da ekonomiye katkıda bulundu.

 

Kaynak :

 

Dedehayır, Füsun (1993): "Bir ton çöp kaldırma maliyeti".Milliyet Gazetesi (13.1.1993) Ekonomi,s.7, İstanbul.

Erdin, E. (1989, 1990, 1991, 1992 ve 1993):Yerinde ilgililerle görüşerek alınan özlü bilgiler. İstanbul.

Çallı Öziz, Işıl (1992) : "Kentleri Özel İirketler Temizlesin" Yeniasır, 16.8.1992, S.1 ve 2. İzmir.

Erkul, Turgut (1993) : "Kuşadasını Özel İirketler Temizlesin" Kuşadası Gazetesi, 1.-15.02.1993, S.1 ve 5. Kuşadası.

Kaynak: Ercüment İİLEYEN (1990) , " Üç trilyonluk israf" Milliyet Gazetesi, 9 Aralık 1990, S. 3 ve 10.

 

Farsakoğlu, Ferit (1988) : Zara'lı Osman'ın Serveti. Milliyet. 7.8.1988.S. 11.