KATI ARTIK PROJELERİ İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER

Prof.Dr. Ertuğrul Erdin

KATI ARTIKLARLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER

Ülkemizde, çöp ve katı atıklar ile ilgili düzenlemeler; başta 1983 yılında yürürlüğe giren 2872 sayılı "Çevre Kanunu" olmak üzere, "Zirai Mücadele ve Karantina Kanunu", "Su Ürünleri Kanunu", "İşçi Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü", "Belediye Sıhhi Zabıta Talimatnamesi", "Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği", "Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği", "Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği", 3 Nisan 1930 tarihli ve 1580 sayılı "Belediye Kanunu", 6 Mayıs 1930 tarihli 1593 sayılı "Umumi Hıfzısıhha Kanunu" ve 17 Mart 1340 tarihli 442 sayılı "Köy Kanunu" altında toplanmaktadır.

Adları geçen bu kanunlardaki hükümlerin uygulamaları ile ilgili ve yaptırım niteliğinde olmak üzere de, 16 Nisan 1340 tarihli ve 486 sayılı "Umuru Belediye"ye Müteallik Ahkam-ı Cezaiye Hakkındaki Kanun" ile 13 Mart 1926 tarihli ve 765 sayılı "Türk Ceza Kanunu"nda belirli hükümler ve 442 sayılı "Köy Kanunu"nun 12 Temmuz 1950 tarihli ve 5672 sayılı kanunla değiştirilen 46. maddesi hükmü vardır.

Ayrıca, yine çöp konusu ile ilgili olarak, Temizleme ve Aydınlatma resmi alınacağınıda kapsayan 1 Temmuz 1948 tarihli ve 5237 sayılı "Belediye Gelirleri Kanunu" yürürlüktedir.

Başlıcaları belirtilen bu kanunların hükümlerinden başka, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının Sıhhi Zabıta Talimatnamesi Rehberi ve bu bakanlığı bazı uyarıcı yayınları ile ordu birliklerimizin çöplerin imhasına ilişkin talimatı ve belediyelerimizin çıkarmış oldukları Sıhhi Zabıta Talimatnameleri ve benzeri bildirilere konulmuş hükümler, koşullar ve yasaklar mevcuttur.

Son olarak ülkemizde çöp ve katı atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili yasak düzenlemeleri ortaya koyan 14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazetede "Katı Atıkların Kontrolu Yönetmeliği" yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı 'Madde 1'de verilmiştir.

Madde 1- Bu yönetmeliğin amacı, her türlü atık ve artığın çevreye zarar verecek şekilde, doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesi, depolanması, taşınması, uzaklaştırılması ve benzeri faaliyetlerin yasaklanması, çevreyi olumsuz yönde etkileyebilecek olan tüketim maddelerinin idaresini belli bir disiplin altına alarak, havada, suda ve toprakta kalıcı etki gösteren kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerini, doğal zenginlikleri ve ekolojik dengeyi bozmasının önlenmesi ile buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi, uygulanması ve geliştirilmesidir.

Katı atık üretim ve bertaraf aşamasında uygulanacak esaslar Yönetmeliğin ikinci bölümünde Madde 4 ve 5'de verilmiştir.

Madde 4 - Katı atık üreten kişi ve kuruluşlar, en az katı atık üreten teknolojiyi seçmekle, mevcut üretimdeki katı atık miktarını azaltmakla, katı atık içinde zararlı madde bulundurmakla, katı atıkların değerlendirilmesi ve maddesel geri kazanma konusunda yapılan çalışmalara katılmakla yükümlüdür.

Madde 5 - Bu yönetmelik kapsamına giren katı atıkların bertarafı sırasında belediyeler ve yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar işlettikleri katı atık tesislerinin faaliyetlerinin planlanmasında ve işletilmesinde, insanların ruh ve beden sağlığına, hayvan sağlığına, doğal bitki örtüsüne yeşil alanlara ve binalara, toplumun düzeni ve emniyetine, yeraltı ve yüzeysel su alanları ile su rezerv sahalarına zarar vermeyecek, hava ve gürültü yönünden çevre kirlenmesini önleyecek uygun tedbirleri almak zorundadır.

Katı atık üretenlerin özendirilmesine ilişkin esaslar yönetmeliğin 7. maddesinde verilmiştir.

Madde 7- Müsteşarlık, mahallin en büyük mülki amiri ve belediyeler; 1) Atık madde, hurda kağıt ve çöplerden imal edilen mamullerin tercih edilmesini teşvik etmeye,

2) Yeniden değerlendirmeye uygun veya çevre ve insan sağlığına zarar vermeden bertarafı mümkün olan maddelerin kullanılmasını tetvik etmeye,

3) Uzun süre dayanıklı ve verimi elverişli makina ve teçhizatın tercih edilmesini sağlamaya,

ilitkin özendirici faaliyetlerde bulunurlar.

Katı atıkları geri kazanma amacıyla tesislerinde işleyen kişi ve kuruluşlara, bu faaliyetlerinden dolayı Müsteşarlığın bağlı bulunduğu Devlet Bakanlığı tarafından Çevre Kirliliğini Önleme Fonundan karşılanmak üzere uygun görülmesi halinde maddi destek sağlanabilir.

Yönetmeliğin 8. maddesinde "hastaneler, klinikler, laboratuvarlar ve benzeri yerlerle, tüketicilerin; tehlikeli atıklarını evsel katı atıklarla birlikte atmalarının önlenmesi amacıyla Belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bu alanlar dışında ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından uygulanacak yasal yaptırımlar"dan söz edilmittir.

Yönetmeliğin 18. maddesinde, Katı artıkların toplanması konusunda, 20. maddesinde taşınması konusundaki esaslar belirtilmiştir.

Madde 18 İ Katı artıkların üretici veya taşıyanları tarafından denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır.

Konutlarda ve işyerlerinde, evsel veya evsel nitelikli endüstriyel çöpleri çöp toplama aracına vermek üzere kullanılan çöp biriktirme kapları, çeşitli büyüklükte ve herbiri standart ölçülerde olmak zorundadır. Bu kapların ölçüleri, şekilleri, malzemeleri Müsteşarlıkça çıkarılacak tebliğlerde belirtilir.

Çöpü üretenler, bu çöp biriktirme kaplarını, çevrenin sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza etmek ve çöp toplama işlemi sırasında yol üstünde hazır bulundurmak zorundadır.

Belediyeler ve mücavir alanlar dışında kalan yerlerdeki sanayi tesisleri veya turistik tesis işletmeleri atıklarının taşınmasından sorumludurlar. Bunlar, topladıkları atıklarını belediyenin işletme veya depolama tesislerine taşımak veya taşıtmak zorundadırlar. Bu alanlarda denetleme yetkisi mahallin en büyük mülki amiridir.

Madde 20- Toplanan evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıkların, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı özel araçlarda taşınması zorunludur.