Kıyı Ekosistemleri büyüyen ve metropolleţene kentlerin baskısı altında sürekli olarak değiţmektedir. Bu dolgu değiţen bir sosyo-ekonomik yapı ürünü olarak ortaya çıkmaktadır.

Bir zaman çok doğal, eldeğmemiţ ve bakir olan ekosistemler birden yapay yani insan eli ile değiţtirilmiţ ekosistemler haline dönüţtürülmektedir. Bu insan eli ile yapılan değiţiklik bir zorunluk nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Ancak bu yapay ekosistem oluţumunda veya oluţturulmasında amaç, çalıţan insanın iyi dinlenmesini ve daha verimli üretmesini ana amaç ve hedeftir. Bu ara zamanında çok çalıţmıţ insanlara da daha rahat yaţam sürdürmek ve onları ödüllendirmek de bir insanlık borcudur. Değiţimlerin temel dürtüsü insanın iyi, güzel, huzurlu, üretken ve barıţ içinde yaţamasını sağlamaktır. Çevreye sevgi ve saygının ilk koţulu kiţinin kendisi ile barıţık olmasıdır. Kendisi ile barıţık olan insan çevresindekileri de düţünecek ve onu koruyucak, geliţti-recektir.

Ekosistemler mutlaka değiţecektir. İnsan var oldukca, nufusu ve ihtiyaçları arttıkca bu böyle gidecektir. Burada amaç büyümenin kritik sınırını belirlemek ve koymaktır. Geliţmeyi lojistik bir geliţme ile sınırlamaz, sonsuz bir geliţmeye çevirirseniz o zaman doğa ve güzellikleri tamamen bir nesil için veya bir nesilin bir grubu için tamamen kullanılmıţ olur ve doğal kaynaklar telef olur.

Özdere ţu anda kritik geliţme sınırına ulaţmıţ durumda. Yapılaţmaya fazla müsaade etmemek gerekir. Zorunlu yapılaţmalarda da arsanın %10'nunu aţmaması sınırı getirilmelidir. Ancak bu koţullarda hem kiţileri rekreasyon alanlarını açar hem de geriye kalan alanı da üretim alanı olarak kullanmasına veya estetik görünümler yaratmasına olanak hazırlamıţ olursunuz.

Özdere'yi ilk 1967 ve 1968 de gördüğümde Almanya'dan gelmiţ bir insan olarak kendimi bir gerçek cennetde hissettim. Sadece Paţam ve Sultan Otelleri vardı. Devlet yolu yoktu, anak orman yolu vardı ve alabildiğince de yeţildi. Narinciye, çam ağaçları ve mavi temiz deniz baskın özellikleri olarak benim hafızama yerleţmiţ idi.

1994 yılında tekrar yakından görünce uzaydan kondurulmuţ bir kent gibi geldi. 1967/68 'e özlemim ağır bastı, ancak mevcut durumu kabul etmekten baţka da çare yoktu. Değiţen "Narinciye Ekosisteminden" ve "Orman Ekosisteminden" "Kıyı-Kent Ekosistemine" dönüţen bu yerde ne yapmak gerekir. Mevcut doğal ve yapay unsurları biyotik veya abiyotik unsurları nasıl dengelemek lazimdir. Ekolojik dengeli geliţmeyi sağlamak ve sürdürmek için 09, 10 ve 11.07. 1994 tarihlerinde yüzün üzerindeki deneklerde yapılan anket çalıţmasının sonucunda %100 olarak "Ekolojik Dengeli Ekonomik Geliţme" istendiğine göre; bu dengeli geliţmeyi Özdere ve Özdereliler için de isteyebiliriz. Özdereli ister sürekli yaţasın ister mevsimsel veya zaman zaman, Özdere'yi düţünmek zorundadır. Ödere'yi düţünmek demek kendini düţünmek demektir. Özdereliyim diyen her bir birey "Özdereyi korumak, geliţtirmek ve güzelleiţtirmek" durumundadır.

Özdere daha çok sayfiye turizmine hizmet etmektedir. Büyüyen İzmir'in Çeţme ve Foça'sına alternatif olmuţtur. Çok cazip ve güzel. Toplumun büyük bir kesiminin beğenisini bulduğu için de sanki bir "Gümüldür, Ürkmez ve Özdere Modası" doğmuţtur. Bu modanın dayattığı hızlı büyüyen sorunlar ise aynı hızlılıkta ele alınamamıţ ve çözülememiţtir.

Sosyo-ekonomik yapı açısından bakıldığında; önce Devlet Kuruluţları "Merkez Bankası", DSİ, TMO, TCKY, MEB, SSB, Orman Müdürlüğü, TC Hava Kuvvetleri, Ege Üniversitesi ve Dokuz Eylül Ünivasıtesi v.d. Eğitim Kampları kurmuţlardır. Bazıları bataklık arazi üzerine kurulmuţ bazıları da yeţil alanlara. Böylece yerli tatilcilere ve dinlence arayanlara hizmet yerleţimleri oluţturulmuţtur. Deniz - Kum - Ev - Çadır - Yol - Bitki v.d. elemanlardan oluţan kıyı ţeridi ekosistemi oluţmuţtur. Bu olguyu kabul ettiğimize göre bunu nasıl iyileţtirmek mümkündür, onu düţünmeliyiz. Aslında Seferihisar'dan Kuţadasına kadar bir bütün olarak ele alıp ekosistemi bu ţekilde "İehir ve Bölge Planlamacılara" diğer mesleklerle de iţbirliği yaptırarak planlatmalıyız. Hatta bu konuda "Plan-Proje Yarıţması" açılmalıdır. Aslında bir çok konuda geç kalınmıţ daha geç kalmamak için de bu fikire sahip ţıkmak yerel yöneticilere düţmektedir.

Bu ara Paţam ve Sultan Hotellerinin yanı sıra, Hotel Zürich, Grand Efe, Biltur, Tiffany v.d. gibi iç ve dıţ turizme doğrudan hizmet veren otellerde doğmuţtur. Bunlardan bazılarının atıksu arıtma tesisleri de vardır. Arıtılmıţ atıksu da sulamada kullanılmaktadır.

Kıyılarımız doğal kaynaklar olarak çok önemli kaynaklarımızdandır. Özdere kıyıları da bu nedenle çok önemli gözümüz gibi korunması ve güzelleţtirilmesi gerekir. Rantı bu kadar yüksek olan kaynağı değersiz hale getirmeye doğru gayret göstermek hem yerleţik ve sürekli/kesikli ve kesikli oturanlara hiç bir yarar sağlamaz. Ara ara veya kesikli de gelsek kendi öz malımız gibi sahiplenmeliyiz, demokrasiye iţleterek her konuda otokontrol mekanizmasını iţletmeliyiz. Turizm amaçlı yatırım yapanlar ekmeklerini buradan çıkaracakları için çok daha iyi sahip çıkmak ve korumak zorundadırlar.

Emre (1987) yaptığı bir çalıţmada Özdere için Sürekli Nufusun Planlama Kabulunu 1990 için 5000; 1995 için 6400; 2000 için 8100 ve 2005 yılı içinde 10 000 almıţtır. 1955 ile 1985 arasındaki nufus verilerinden yararlanarak eksponansiyal (üstsel) büyümeyi esas alarak bu sonuca varmıţtır. Halbuki gerçek büyüme bunun çok daha üstünde olmuţtur hüperbüyüme söz konusudur. Doğrusala göre ise sıra ile 4600; 5153; 5705; 6257 olması gerekirdi. Enküçük kareler yöntemine göre ise: 4112; 4642; 5172; ve 5702.

İekil 1 ve 2'de görüldüğü gibi Özdere İzmir Metropoliteni için çok önemli bir anlam ve önem ifade etmektedir. 12 km'lik sahili, güzel denizi, dağları ve narinciye bahçeleri ile büyükţehir yaţamından bıkan İzmir'liler için dinlenmeye ve insanların tekrar kendisine gelmesi için çok ideal bir yerdir. İzmir' ortalama uzaklığı da 50 km'dir. İzmir metropolü ve yakın çevresi ile günübirlik iliţki kurulabilecek bir konumu vardır. Tablo 1'de yakınçevresine olan uzaklığı verilmiţtir.

Tablo 1 : Yakın çevresine olan uzaklığı ve nufusları

Yerleţim yeri Uzaklığı (km) Nufusu (1985)

Özdere'de yazlar sıcak ve kurak; kıţları da ılık ve yağıţlı geçer. Kuţadası Meteoroloji İstasyonunun verilerine göre ortalama sıcaklık 16,7 ⁰C ; ortalama nem %70; ortalam yağıţ 659,4 mm/yıl; ortalama deniz suyu sıcaklığı 19,1⁰C. Hakim rüzgar yönü kuzey ve hızı da 4,4 m/sn'dir.

İekil 3'de rüzgar gülü görülmektedir.

İekil 4'de de önemli iklimsel veriler yılın aylarına göre dağılımını gösterir ţekilde biraraya toplanmıţtır.

Metomorfik seri (Pcr) yaygın olarak görülmektedir, inţaat için sağlam zemini oluţturmaktadır. Aţırı eğimli olan yerlerde sorun yaratabilir. Kireçtaţı (Kçt) da Özdere'de bulunmaktadır, serttir ve inţaat için de sağlamdır. Moloz (Ym) dolgu malzemesi veya yamaç moluzu olarak da adlandırılabilir. İçinde metamorfik seriye ait blok ve taţlar ve çakıl bulundurabilir. Zamanla erozyonla taţınmıţ ve doğal olarak yığılmıţ malzemelerdir. Düz alanlarda inţaat için bir sorun oluţturmaz. Ancak yamaçlarda sorun çıkarabilir. Alüvyon (Al) malzemesi daha ziyade sahil ţeridi boyunca ve dar alanlarda vardır. Çoğu yerde de toprak profilinin üst tabakasının 1 m'si kil minerallerinden oluţmaktadır. Alüvyon zemin tek katlı evler için bir sorun yaratmazken çok katlılarda yaratabilir. Bazı yerlerde çakıl ve ince kum hakim durumdadır. Yeraltısuyu yakındır. Saz ve kamıţ bitkileri yetiţmektedir. Bu bitkiler alüvyon toprağın içinde biriken azot ve fosfr gibi besin maddelerini kullanmak süretiyle de denizin doğal ve hatta foseptiklerden yapay gübrelenmesinin önüne geçmektedir.

Doğal drenajın gerçekleţmediği bir iki yerde bataklık oluţumu söz konusudur. Ökalüptüsler fazla suyu buharlaţtırmak için ideal bitki türleridir. Aynı yeteneğe saz bitkileri de sahiptir.

Alüvyon bölgelerinde 10-15 derinliklerde yeraltı suyuna rastlanmaktadır. Kuyular kıyıya doğru yaklaţtıkca suyun kalitesi bozulmakta ve tuzlulaţmaktadır.

Akarsu ve dereleri genelde kıţ aylarında su taţır, yaz aylarında ise kuraktır.

İekil 5 Özdere'nin jeolojik yapısı ve arazi eğimleri hakkında bir bilgi vermektedir.

Yükseltilerin denize dik olarak uzandığı, yer yer alüvüyal ve kolüvüyal düzlüklerden oluţan bir topoğrafyaya sahiptir.

Eski yerleţimin bulunduğu Kesre Köyü (Cumhuriyet Mahallesi) yüksek tepeler arasında kurulmuţtur. İlk Özdere 'de burasıdır. Kesre'den batıya doğru engebeli arazi hakimdir. Denize doğru uçurum denecek bir yükselti ile biter.

Çukuraltı Mahallesi oldukca düz ve yükseltilerin denizden 3-4 km uzakta olduğu bir bölgedir. Batıya doğru gidildikce yükseltiler bir geçit oluţturur ve Orta Mahalleye ulaţılır.

Ortaköy (Orta Mahalle) geniţ bir düzlük alandan oluţmaktadır.

Deniz oldukca sığ ve kumsaldır. 200 m mesafeye kadar 2m derinliği geçmez. Arazilerin çoğu %0-5 arasında bir eğime sahiptir. Yükseltiler ise aniden %15'den daha yüksek değerlere kadar çıkar.(İekil 5).

Dik ve çok dik meyilde, çok sığ ţiddetli erozyona açık topraklar; hafif meyilde, derin, orta derin orta bünyeli ve orta derecede erozyona açık olanlar; drenajı iyi olmayan ince bünyeli ve tuzlu topraklar; hafif meyilde, orte derin, orta bünyeli, taţlı orta erozyona maruz topraklar; orman toprağı; nadassız kuru tarım toprağı; fundalık arazi toprağı; mera toprağı; zeytinlik arazi toprağı; tuzlu-alkali topraklar ve yüksek tabansuyu olan drenajı bozuk olan topraklardan oluţmaktadır.

Orman toprakları genelde "kahverengi orman toprağı"dır. Üzerinde sürekli bitki bulunmazsa erozyon tehlikesi ile karţıkarţıyadır.

Alüvyon topraklarda da kuru ve nadassız tarım yapılarak zeytin ve narinceye yetiţtirilebilir. Bu topraklarda arazi kullanımını sınırlayan faktörler yok veya az denecek kadardır.

Kolüviyal topraklar da %2-6 eğim arasında yığma (doğal dolgu) topraklar olarak bulunmaktadır. Kök sistemi büyük bitkileri burada yetiţtirmek zor olabilir.

%20-30 eğim bölgesinde bulunan topraklar kireçsiz kahverengi topraklardır. Üzerlerinde zeytin, fundalık bulunur. Kahverengi kireçsiz orman toprakları toprak tabakasının yetersizliği nedeniyle tarıma hiç elveriţli değildir.

II Sınıf : Her türlü bitki yetiţtirmesine birinci sınıftan daha az elveriţlidir.

III Sınıf : Ekilen ürün çeţidi ilk iki sınıfa nazaran daha azdır.

VI Sınıf : Meyil ve toprak sığlığı gibi aţırı sınırlayıcılara sahiptir. Mera ve ağaçlık için kullanıma elveriţlidir.

VII Sınıf : Toprak sığlığı, taţ, kaya, meyil, erozyon v.b. gibi çok ţiddetli sınırlayıcı faktörlere sahiptir. Zayıf mera veya orman alanı olarak kullanmaya elveriţlidir.

İekil 6'da Özdere'nin toprak yapısı, kabiliyeti ve bitki örtüsü verilmiţtir.

Düz alanlardaki ana ve tek hakim kültür bitkisini narinciye oluţturmaktadır. Arazinin eğimli olduğu yerlerde ve tepelerde maki ve yer yer orman örtüsü vardır. Az miktarda da olsa sebzecilik ve meyvecilik de yapılmaktadır. (İekil 6).

Özdere'nin 1960-1985 arasındaki yıllık nufus artıţı ortalama %5,26'dır. Türkiye'deki nufus artıţının iki katıdır.

Demografik ve ekonomik yönden oldukca hızlı geliţen bir belde. Yerleţme biçimi daha çok turistik bir kasaba özelliğini vermektedir.

Demografik geliţmeyi ortaya koymak ve nufus projeksiyonu yapmak için yararlanılan bir çok yöntemler vardır:

P = (a Φys/yi -1)x100

P = Nüfus artıţ yüzdesi, çoğalma katsayısı

n° = n' + 20

│ Nufus sayısı /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│ /

│/

│

└────────────────────────────────────> Yıllar

Uygun bir doğru veya eğri geçirmek suretiyle 20 yıl sonraki nüfusun saptanması.

c. Aritmetik Artıţ Yöntemi :

Verilen bir zaman aralığında, meydana gelen nüfus artıţı, daha baţka zaman aralıklarında da aynı kalıyorsa, bu artıţa aritmetik artıţ denir.

│ Nufus sayısı /

│ /

│ /

│ /

y₂│ 2 /I

│ / I

│ / I

│ / I

│ / I

│ / I

y₁│ 1 /İİİİİİİİİİİİI

│ /

│ /

│/

│

└────────────────────────────────────> Yıllar

ka = tgα = y₂-y₁/t2-t1

Bu yöntem endüstrisi geliţmemiţ kırsal yerleţim yerlerinde veya çok büyük, nüfusları az ve sabit artan yerlerde kullanmak mümkündür.

d) Geometrik Artıţ Yöntemi

Verilen bir dt zaman aralığında, nüfus artıţ miktarı dy, y nüfusu ile orantılı ise buna geometrik artıţ denir.

Eldeki verilerle seçilen bir matematiksel bağıntının uyumlanması için birçok yöntemler vardır. Bunların içinde ençok uygulaması ise tin küçük kareler yöntemidir. Bu yöntemin esası gözlenen ve hesaplanan değerler arasındaki farkların karelerinin toplamının en küçüklenmesidir.

Ekolojik olarak büyümesi sınırlı olan yerler için uygulanan bir yöntemdir. Bu lojistik geliţme Özdere için de yeniden belirlenecek kriterlere göre hesaplanmalıdır.

Tüm bulunan nüfuslar, yıllara karţılık grafiğe geçirilip, proje nüfusu saptanmaktadır.(Tablo 2)

Tablo 2 : 2005 yılı nufus projeksiyonu

Gerçek demografik değerler bu projeksiyon hesaplarını ţaţırtmıţtır. Beklenenin ve kabul edilen çok üstündeki bir hızla büyüme gerçekleţmiţtir.

Tablo 3'de nufus geliţmeleri 1960'dan 1985'e kadar verilmiţtir.

Tablo 4'de nufus indeksleri 1960'dan 1985'e kadar verilmiţtir.

Tablo 5'de nufus artıţ hızları 1960'dan 1985'e kadar verilmiţtir.

İller Bankası "Kanalizasyon Projesi" için 2005 yılının nufusunu 40 000 olarak hesaplamıţtır. Lojistik demografik geliţme sınırı da 52 000 kabul edilmiţ ve buna göre "Özdere İmar Planını" oluţturmaya çalıţılmıţtır. Artan nufusu yerleţtirmek için öngörülen alanlar ise dört grupta ele alınmaktadır.

Birinci grup Cumhuriyet Mahallesinin güneyinde; yeni açılan trafik yolu boyunca yer alan konut küçük sanatlar, garajlar, belediye konut alanları ve spor alanı bulunmaktadır.

İkinci grup Çukuraltı Mahallesinde yeni oluţmuţ hizmet binalarıdır (Belediye, PTT, Tarım Kredi v.d.). Bu alanlarda ikinci konut yerleţim tipinin yoğun olduğu bir bölgedir. Göksu kesiminde de geliţme yaţanmaktadır.

İekil 7'de Özdere'nin demografik ve tarahsel geliţmesini, arazi fiat artıţlarını gçstermektedir.

Özdere'de çalıţabilir nufus %65 civarındadır. Ancak Cumhuriyet Mahallesi ve Orta Mahallede yerli halkın çoğu bilhassa erkekler kahvelerde oturmaktadır. Sanki ortada görülmeyen kadınlar üre-timde erkekler de dinlenmede izlenimini vermektedir. Bu çalıţa-bilir nufusun yaklaţık %40'ı çalıţmaktadır. Tarımın fazla iţgücü isteyen türden faaliyetleri kapsaması burada insanlara iţ olanağı sağlamaktadır. Gençler için turizm sektöründe mev-simlik de olsa iţ bulma olanağı vardır. Özdere'de en önemli ekonomik sektör tarımdır. Bunu hizmet sektörü izlemektedir. Sa-nayi sektörü yoktur. Turizm sektöründe yerli olmayan dıţardan gelen iţçiler de vardır. Ayrıca narinciye toplama mevsiminde de dıţardan iţçiler gelmektedir. Ailedeki ortalama kiţi sayısı 3,7'dir.

Narinciye dıţında yapılan sebze ve meyve üretimi günmüzde artık ailenin kendi ihtiyacını karţılıyacak kadardır. Sadece domates sonbaharda İzmir'e pazarlamak için yaz sonu dikilmektedir.

3000 dekarlık (dönümlük) narinciye, bunun da %90'ı mandalinadır. 300 dekar sebze ve meyve üretimine ayrılmıţtır. Az miktarda da olsa zeytin bahçeleri bulunmaktadır. Köylülerin dediği gibi olan zeytinler de yangınlarda yok olmaktadır. En sonuncusu da 4/5 temmuz 1994 günlerinde olmuţtur. Tarımla uğraţan aile sayısı 723'dir. 600 kiţi narinciye ile uğraţırken 100 kiţi de sebzecilikle uğraţmaktadır. 100 kiţi de hem sebze hem de narinciye yetiţtirmektedir.

Her ailenin 1-2 ineği ve 5-10 keçi/koyunu vardır. Balıkçılıkla uğraţan 10-15 tekne (30 kiţi) vardır.

Ticaret ve küçük sanatlar açısından 70 civarında ticaret yeri ve 100 'ün üzerinde de çalıţanı vardır. Bunları gıda maddeleri satıţı 27, konaklama ve eğlence 25 ; büro ve mesleki hizmetler 4 ; 16 civarında da diğerleri bulunmaktadır. Bunların içinde oto tamircisi, demirci, ve marangoz da vardır.

Ulaţım sektöründe de 65-70 kiţi çalıţmaktadır. 45'i yolcu taţımacılığında; 20-25'i yük taţımacılığındadır.

İnţaat sektöründe Özdere'de sürekli çalıţan 22 İnţaat ustası ve her birinin de 4 iţçisi vardır. Yaklaţık 100 kiţi sürekli olarak inţaat sektöründe çalıţmaktadır.

Özdere'de 7 adet turistik otel, 3 motel ve 20'ye yakın pansiyon bulunmaktadır. Yatak kapasitesi 800 civarındadır. Bu tesislerde çalıţanların sayısı 250, yılda konaklayanların sayısı da 20 000 kiţidir. 5 adet kamp yerinde konaklayanların sayısı da yılda 6000 civarındadır.

İdari hizmet sektöründe Belediyede 25, TEK'de 3; Tarım Kredi'de 2, PTT'de 4, Sağlık Ocağında 5 olmak üzere 39 kiţi çalıţmaktadır. İlkokul ve ortaokul mevcuttur ve 40 kiţi çalıţmaktadır.

1985 yılı verilerinden hareketle 2005 yılı için iţgücü projeksiyonu aţağıdaki sonuçu vermektedir (Tablo 6):

Tablo 6 : 2005 yılı projeksiyonunda iţgücünün sektörel dağılımı (Emre,1987)

Sektör Sayı % Sayı %

Eğitim 31 2,61 175 5

Ulaţım 55 4,63 245 7

İnţaat 80 6,74 210 6

Özdere'lilerin genelde gelir düzeyi yüksektir (ortalama 500-- DM/kiţi*ay).

Tablo 7 : 2005 yılında arazi kullanıţ dağılımı (İller Bankası,1988)

Kullanıţ Alan (ha) %

Öneri konut alanı 123 745 21,92

İekil 8'de Özdere'nin kent karekteristliği ve kentdeki belli baţlı kurum, kuruluţ ve alanlar gösterilmiţtir.

Üç mahallesi vardır, herbiri birbirinden farklıdır. Cumhuriyet Mahallesi (Kesre) Özdere'nin en eski mahallesidir. Evler genelde ahţap destekli kerpiç ve tuğladan yapılmıţtır. Denizden 3-4 km uzaktadır. Nufusun çoğunluğu da tarımdan sağlamaktadır (Patates, zeytin, sebze, v.d.). Orta Mahallenin eski Ortaköy kısmı için aynı ţeyler geçerlidir. Ortamahalle'nin deniz kesimi ile Çukuraltı Mahallesi (eski tarım alanları) diğerlerinden tamamen farklıdır. İkincil konutlar baskın karekterdedir. Ülkemizin üst gelir düzeyinde olan kesime ait ve senini 2-3 ayı dolu olan konutlardır. Çoğunluğunu da emekli yüksek bürokratlar, askerler, ve milletvekilleri oluţturmaktadır. İkincil konutların sayısı 2100'ini aţmıţtır. Narinceye ağacı bulunan yerlerin çoğuda parsellenmiţ durumdadır. Yerleţim kıyı boyunca 12 km'lik bir kıyı bandına yayılmıţtır.

Hava Kuvvetleri Kampı 4000 kiţilik; Merkez Bankası Kampı da 6000 kiţiliktir. İkincil konutlarda da 11000 kiţi yaz aylarında bulunmaktadır. Özdere'nin yaz nufusu toplam olarak 30000'ni bulmaktadır.

Mahallelere göre konut standartının ve konforunun değiţimi aţağıdaki gibidir (Tablo 8):

Tablo 8 : Mahallelere göre konut standartının ve konforunun değiţimi

Kiţi/Oda 1,40 1,45 1,29 1.41

Oda Sayısı 2,95 2,80 3,25 2,96

Banyo oranı % 62 47 85 74

oranı 3 2 - 4

Özdere'deki Turistik tesisler ve büyük kamplar sosyo-ekonomik açıdan içine kapalı kuruluţlardır.

1972 İmar Yasası da 25. maddesi ile yapıların yol ve su kenarlarını saptama yetkisini çıkacak yönetmeliklere bırakmıţtır. Daha sonraları 6785 sayılı yasaya bir çok maddeler eklenmiţtir. (Ek7.Madde). Ek 3. maddeye göre kıyılara 100 m'den daha az yaklaţılması yasaklanmıţtır.

1982 yılında Turizmi Özendirme Yasası çıkmıţtır. Bu yasa aynı zamanda turistik bölge ve yörelerdeki taţınmaz malların, mülkiyetin yabancılara verilmesine olanak tanımıţtır.

3086 Sayılı Kıyı Kanunu 1982 yılında çıkan kanunun 43. maddesine yeni eklemeler yapılarak çıkmıţ halidir. Yasa'nın 18.05.1985 tarihli ve 18758 sayılı yönetmeliğinde çok ayrıntlara girilmiţtir. "Turizm Yatırım ve İţletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği" de belirlenen turizm tesislerini kıyılarda inţa edebileceklerini bu yasa ile hükme bağlamıţtır.

Kıyı geçiţi engelleyecek ţekilde kapatılamaz.

Turizm olgusu ve politikası a) dinamiktir, b) çok yönlüdür, c) kuramsaldır, d) akılcıdır, e) evrenseldir. Ancak bunların bütünü dikkate alıdığında geliţebilir ve istikrara oturabilir.

İekil 9'da Özdere'nin Türkiye'deki konumunu göstermektedir. İekil 10'da Batı Anadolu'dakini ve İekil 11'de İzmir Bölgesindeki konumunu ve bağlantı olanaklarını göstermektedir.

Bireylerin ana konut dıţında sahip oldukları konutlardır. Bunların yerleri genelde deniz kıyısı, göl kenarları, dağ merkezleri v.b. gibi dinlence yerlerindedir. Kiţilerin arabalanmaları ile birlikte kıyıları sayfiye yeri olarak kullanma arzuları da kamçılanmıţtır. Kıyı kesimlerine ve doğal güzelliği olan yerlere ikincil konutlar için akın baţlamıţtır.

Bu hucum kıyılarımızda halkın yararlanabileceği alanları daraltmaya ve azaltmaya baţlamıţtır.

İmar ve İskan Bakanlığının çıkardığı 04.11.1974 gün ve A-02/57 sayılı Medeni Kanunun 641. Maddesine dayandırılarak çıkarılan genelge "Hilafi sabit olmadıkça menfaatı umuma ait sular ile tarıma elveriţli olmayan yerler, kayalar, tepeler, dağlar ve onlardan çıkan kaynaklar kimsenin mülkü değildir."

Kıyı yol bağlantılarının yapılması da kıyıdaki ikincil konut yapılaţmasının artmasına neden olmuţtur.

İkincil konutlar a.) kiţilerin kendi arsalarına yaptıkları konutlar; b.) kooperatif olarak yapılan konutlar; c.) Firma ve kuruluţların personeli için oluţturduğu dinlence yerleri; d.) Resmi kurumların kendi personeli için oluţturdukları dinlence yerleri; e.) Özel giriţimcilerin kurduğu siteler; f.) Devre-mülk sisteminin uygulandığı dinlence yerleri.

İkincil konutlara ekonomik olarak getirilen eleţtiri, ülke kaynaklarının iyi değerlendirilmediği ve israf edildiği ţeklindedir. İkincil konutların kıyıların ekolojik ve görsel güzelliklerini bozduğu, çevre kirliliğini de beraberinde getirdiği ve yerine konulması imkansız olan kaynak yitirilmesine neden olduğu tenkitleri de diğer konulardandır.

İkincil konutların yerel yönetimlere getirdiği ekonomik yükler de ayrıca ele alınması ve gerçek bir ekonomik analizinin yapılması gereken bir konudur. Elektirik, su, kanalizasyon, çöp ve yol-ulaţım gibi sorunları yerel yöneticilere çok büyük külfetler getirmektedir.

* Çalıţma sürelerinin kısalması, çalıţanların izin yapma sürelerinin artması;

* Sanayileţme ve gelir düzeyinin artması

* Kentsel mikroiklimden kaçıţ

* Dıţ turizm talebinin artması

d.) İkincil konutlar kiţilerin kendi evlerinde yaptıkları harcamalara yakın bir masrafla tatil yapabilecekleri yerlerdir. Diğer bir deyiţle de ikincil konut insanlara "Tatil Özgürlüğünü" veren bir konut tipi olmaktadır.

İkincil konut olayında bireysel yaklaţımlar yerine toplumsal yaklaţımlar tercih edilmelidir.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Turizm Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, ve İller Bankası gibi resmi kurum ve kuruluţlar kıyı planlamaları ile ilgilendikleri halde; gene de ortada bir plansızlık vardır. Kıyı ekosisteminin planlanması farklı mesleklerden oluţan uzmanlar grubunun bir araya gelip yapması gereken bir detay çalıţmadır.

Kaçak inţaatlar halen sürmektedir. Yerel Yönetimler ellerinden geldiği kadar "Hazine arazisi üzerine inţatt yaptırmamaya çalıţmaktadır.

Kayıkhanelerin kalkması, eski bahçe duvarlarının yıkılması, kara tarafına yaklaţık 3 m metre geniţliğinde gezi yolu (kordon) yapılması; yer yer kumsallıţtırılması, ağaçlar dikilmesi ve bankoların yerleţtirilmes. v.b.

1985 yılında çıkan imar o zamana kadar yapılan kaçak inţaatların %90'nının affını sağladı. Vatandaţ böyle af beklentisi içinde olduğu için de yer yer kaçak inţaat yapma girirţimlerinde bulunmaktadır. Ancak Özdere Mücavir alanına düţen inţaatlar iyi kontrol edilmektedir. Kaçak yapılan inţaatların tümü hazine arazisi üzerinedir.

Özdere İzmir'e 65 km; Adnan Menderes Hava Alanına 45 km; Seferihisar'a da 55 km mesafede olup, Cumhuriyet, Çukuraltı ve Ortamahalle mahallelerinden oluţan bir beldedir. Çeţme'ye olan uzaklığı ise 70 km, Kuţadası'na uzaklığı 35 km ve Efes'e uzaklığı da 30 km'dir. Bakanlıkca onaylı İzmir İlinin dokuz turizm beldesinden biridir. Dört mevsim de turizme açıktır.

Eski mandalin bahçelerinden villalar, eski orman alanlardan yollar ve yanık tepeler, dağlar oluţmuţ eski doğal güzelliğini insan bu yöreye girdikten sonra kayıp etmiţ bir yerdir.

Özdere genelde İzmir Metropoliteni içinde, büyükţehirden kaçanlara büyük bir sığınak teţkil etmektedir. Burada insanlar iţgünlerinin ve zamanının yorgunluğunu atmaya çalıţmaktadırlar. Bu iţlevi yanı sıra son yıllarda iç ve dıţ turizme de açılmak için uğraţ verilmektedir. Otel, motel, pansiyon ve çadır sayıları artmaktadır. Yumuţak turizm de bir alternatif turizm olarak burada geliţtirilebilir.

Özdere ţebeke suyu YSE tarafından yapılmıţtır. Cumhuriyet Mahallesinin suyu Akçapınar kaptajından 0,50lt/sn olarak temin edilmekte ve 150 m³'lük depolarda depolanmaktadır. İsale hattı ise 3000 m'dir.

Ortaköy Mahallesine 2,5 lt/sn 'lik su verilmektedir. 60m³ 'lük depo ve 2000 m'lik ţebeke vardır. Su tüketimi 5 milyon m³/yıl'dır. Bunun dıţında sayısız kuyu vardır. Elektirk tüketimi de 4 milyon kWh/yıl'dır.

1993 yılında Çukuaraltı Mahallesine 500 m³'lük su deposu.

14 evler mevkiinde 12 850 m su ţebekesi döţendi.

Kanalizasyonu yoktur. Ancak İller Bankası nezdinde bir giriţimde bulunulmuţtur.

Sağlıklı su temini, sağlıklı atıksu uzaklaţtırılması ve arıtılmasıele alınamamıţtır. Tüm atıksular sızdırmalı ve/veya sızdırmasız foseptiklerde birikmektedir. Dolan foseptikler de vidanjörlerle çekilmekte ve dağda orman alan içindeki hazine arazisinin bir vadisine boţaltılmaktadır. (Tablo 9)

Tablo 9 : Bir günlük vidanjörle dökülen atıksu hesabı (9.7.94)

Firmanın adı Sefer sayısı m³ Toplam m³

Özţen Vidanjör 7 6 42

Toplam çöplüğe dökülen atıksu miktarı (m³/Gün) 265

Tablo 9_a : Bir günlük vidanjörle dökülen atıksu (15-18.9.94)

Firmanın adı Sefer sayısı m³ Toplam m³

Özţen Vidanjör 8 8 9 7 6

Toplam çöplüğe dökülen atıksu miktarı (m³/Gün) 265

Vidanjörlerin içeriği arka arkaya devreye sokulmuţ lagünlerin içine atılmaktadır. Burada 50 m boyunda olan ilk havuz biriktirme havuzu görevini görmektedir. ikinci havuz 15 m, üçüncü havuzda 65 m ve dördüncü havuzda 100 m boyundadır. Dördüncü kısımda su berraklaţmakta ancak bol miktarda algleţme görülmektedir. Buradan itibaren de 400 m boyunca kahverengi çökeltiler gözlenmektedir. Bu da suyun içinde demir bileţiklerin diğer maddelerle birlikte çökelek oluţturduğu anlamına gelmektedir. Fiziksel, biyolojik ve kimyasal reaksiyonların arka arkaya doğal olarak gerçekleţtiği gözlenmiţtir. Sonuç'da su pırıl pırıl kaynak suyu gibi akmaktadır. Pis su havzasını bilmeyenler, bunun temiz kaynaktan geldiğini zannedebilir. Bu nedenle de suyun bakteriyolojik analizini yapılması ve oraya bir uyarı levhasının çakılması gerekmektedir.

Genelde her evin fosseptik çukuru vardır. Sızdırmalı olamaz ve buradan sular denize, dereye ve göle verilemez.

Turistik Tesisler %90 arıtmayı gerçekleţtirmeden atıksuyu denize veya alıcı ortama deţarj edemezler.

"Çöp ve katı atıklar" kiţilerin veya kuruluţların kullandıkları eţya ve malzemelerin kendileri için bir değer arzetmedikleri hükmüne vararak elden çıkardıkları her türlü maddedir.

Katı atıkların oluţtukları yerlere ve kökenlerine göre sınıflandırılması ise:

5. İnţaat molozları ve harfiyat toprağı (organik ve inorganik kompenentler)

Katı artıklar bileţimine göre 3'e ayrılır:

a) ORGANİK I : Kompostlaţabilir ve yanabilir organik maddelerdir. Bitkisel, hayvansal, kağıt, tekstil artıkları bu gruba girer. Organik artıklar, çöp örneğinin 625 °C'de 3 saatteki yanma kaybına eţdeğerdir. Kül ise çöpün mineral kısmını oluţturmaktadır.

b) ORGANİK II : Biyokimyasal ayrıţması imkansız ya da çok yavaţ olan odun, kağıt, deri, lastik, kemik, plastik gibi maddelerdir. Bunlar yanabilen ama kompostlanmayan maddelerdir.

c) İNERT MADDELER : Yanmayan maddelerden oluţur. Örneğin cam, porselen, taţ, kil gibi

3. Metal ve alaţımı artıkları

5. Bitkisel artıklar

Yasa koyucu çöp ve katı atıkların temzilenmesinin toplanmasının, taţınmasının ve bertarafının getirdiği masrafları karţılamak için kaynak vergi oluţturmuţ ve meskenler ve iţyerleri için vergi kanunu çıkarmıţtır. Bu kanunun getirdiği yükü bulmak mesken ve iţyerlerinin guruplarına ve derecelerine göre değiţmektedir.

Bu vergi aţağıda verilen listedeki esaslara göre tekabül eden miktarlarda alınmaktadır.

Not : Bürüt alandan %25 düţülerek net alan bulunmaktadır.

İţyerlerinde ise vergi tutarı iţyerinin özelliğine göre 1.200.000.00TL'den en fazla 60.000.000.00TL/yıl'a kadar çıkmaktadır. 1. Gurup 24-60 milyon/yıl; 2. Gurup 12-36 milyon/yıl; 3. Gurup 9-24 milyon/yıl arası; 4. Gurup 2-12 milyon arası; 5. Gurup 1,8 - 7,2 milyon arası; ve 6. Gurup 1,2 - 3,6 milyon arasında değiţmektedir. Her iţyeri kendi gurubunu ve derecesini verilen verilere göre belirlemek durumundadır.

Temmuz 1994 tarihinde çeţitli günlerde yapılan çöp ve katı atıklar semptlere göre tablolarda verilidiği bileţimde ve miktarlarda bulunmuţtur.

Cumhuriyet Orta Çukuraltı (Genel)

Kağıt, karton 8 9 15 12

Ot, yeţil atık 5 12 1 10

% 4 Plastik ve % 3 Metalin Dağılıţı

Yiyecek atık 40 66 68 60

Ot, yeţil atık 15 12 2 13

% 3 Plastik ve % 2.5 Metalin Dağılıţı

Tablo 13: Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.) 8-11.07.1994

Ot, yeţil atık 11 15

Tablo 11_a : Urla, Narlıdere, Bornova, Özdere ve Gümüldür'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.)

Çarţı Deniz Çarţı İç Çarţı Mahalle Orta-

Yiyecek atık 52 65 59 60 60 61 55 63 60 66 63

Ot, yeţil atık 2 6 3 7 1 4 15 12 10 9 10

% 3 Plastik ve % 1 Metalin Dağılıţı

Tablo 11_b : Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.) 15-19.07.1994

Cumhuriyet Orta Çukuraltı (Genel)

Kağıt, karton 3 6 8 6

Ot, yeţil atık 15 9 8 12

Tablo 11_b (Devam) : Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.) 8-11.07.1994

% 2 Plastik ve % 2 Metalin Dağılıţı

Tablo 11_c: Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.) 17-18.07.1994

Kampı(17.7.94) Kampı Kampı (16.07.94) Genel

Ot, yeţil atık 11 15 - 14

Sadece yaţ ve kuru çöp yaklaţımı ile ele alınacak olursa kompostlaţtırılacak madde miktarı ile tekrar hammadde olarak kullanılabliecek madde miktarı Tablo 14'de görüldüğü gibidir.

Tablo 14 : Kiţi baţına günde üretilen kompostlaţtırılabilir katı atık miktarı

- Bahçe atıkları (yeţil çöp) 0.084 kg/N.G

- Kağıt, karton 0.063 kg/N.G

Kiţi baţına günde üretilen geri kazanılabilir katı atık miktarı:

Değerlendirilemeyen miktar 0.300 kg/N.G

Bir günde oluţan çöp miktarları araţtırılmıţ ve aţağıda tablolarda verilen sonuçlar elde edilmiţtir.

Tablo 15 : Temmuz 1994 de Özdere çöplüğüne dökülen çöp miktarı

Merkez Bankası Aracı

Toplam oluţan günlük çöp miktarı: 32,1

Çöp biriktirme için bilinen bidon veya çöp kabı sayısıaţağıdaki gibidir (Tablo 16):

Tablo 16: Çöp biriktirme için bilinen bidon veya çöp kabı

Çöp kabı tipi (lt) 400 200 150 50

Kapların her gün bir seferde toplanması halinde toplamak için hazır bulunan çöp kabı hacmi 114 m³'dür. Çöp bidonundaki birim hacim ağırlığı da 0,25 ton/m³ olabileceği düţünüldüğünde, günde oluţabilecek çöp miktarını bu yolla da kestirmek ve diğer yolla bulunan değeri kontrol etmek mümkündür. Sonuç 28,5 ton/gün çıkmaktadır. Demek günlük oluţan çöp miktarı 30 ton olarak kabul edilebilir. Bunun da çöplükte iţgal ettiği hacim de 40 m³'dür.

Çöp toplama ve taţıma için bir günde ödenen toplam 3 ţöför (31,5 milyon TL) ve 6 iţçiye (21 milyon TL) para miktarı 52,5 milyon TL/ay'dır.

Günde araç baţına da 30 litre (360 000 TL) yakıt tüketilmektedir. Araç baţına yıllık amortisman payı ise 75 milyon/yıl'dır.

Tablo 17 : Çöpün içinden ayıklanan değerli atıkların birim fiatı

Çöp toplama ve taţıma iţleminin hem maaliyetini çıkarmak hem de ucuza mal etmek optimizasyon analizi yapmak gerekir. Bu çok kapsamlı bir çalıţmayı gerektirir. Bilgisayar destekli yapılabilir.

Özdere'de bidonların ve toplama araçlarının optimum kullanılması için çalıţmaların yapılması gerekmektedir. Bu çalıţmalarda dikkate alınması gereken kiriterlerden belli baţlılıları da ţunlardır:

- Sıkıţtırma süresi

- Toplama ve taţıma süresi; kat edilen yol

- Araç boţaltma zamanı

- Sıkıţtırma oranı

Kiraz, Oral (1988): Kıyı Yerleţmelerinde Turizm ve Rekreasyon Ağırlıklı Kıyı Düzenlemesi, Çalıţma Örneği Gümüldür Kıyı Kesimi. DEÜ Mühendislik-Mimarlık Fakültesi İehir ve Bölge Planlama Bölümü

Çubuk, M. (1984) : Ülkesel Ölçekte Turizm ve Dinlenme - Eğlenme'nin Planlanması. Türkiye 8. Dünya İehircilik Günü. Cilt 1.

İöförün Adı ve Soyadı: Mehmet BAKAN Güzergahı: Orta Mahalle

Aracın Tipi : 50 NC I. Tur : x

Aracın Taţıma Kapasitesi : 4 m³ II. Tur :

Aracın Taţıma Kapasitesi : 3 (t) III Tur :

Aracın Özelliği : O Açık O Kapalı IV Tur :

O Damperli sıkıţtırmalı

│ │ 1. Tur │ 2. Tur │3. Tur │ 4. Tur │

│1 ARACIN GARAJDAN ÇIKIİ SAATİ │ 8.30 │ 13.00 │ - │ │

│2 ARACIN TOPLAMA YERİNE VARIİ SAATİ │ 8.40 │ 13.10 │ │ │

│3 GARAJ İLE TOPLAMA YERİ ARASI UZAKLIK (km)│ 10 │ - │ - │ │

│4 ARACIN TOPLADIªI BİDON SAYISI │ 70 │ 65 │ 75 │ │

│5 ARACIN TOPLADIªI TENEKE SAYISI │ 100 │ 70 │ 80 │ │

│6 ARICIN DOLDURULDUªU SAAT │ 10.00 │ 14.00 │ 17.10 │ │

│7 İLK VE SON BİDON ARASINDA GİDİLEN YOL (km) 3.0 │ 2.5 │ 2.8 │ │

│8 ARAÇ SIKIMI GEVİEK Mİ DOLUİ │ Sıkı │ - │ - │ │

│9 DEPONİYE VARIİ SAATİ │ 10.20 │ 14.20 │ 17.20 │ │

│10 SON BİDONDAN DEPONİYE OLAN UZAKLIK (km) │ 10 │ - - │ │

│11 DEPONİDEN ÇIKIİ SAATİ │ 10.30 │ 14.30 │ 17.30 │ │

│12 GARAJA VARIİ SAATİ │ - │ - │ 17.40 │ │

│13 DEPONİ İLE GARAJ ARASI UZAKLIK (km) │ 10 │ - │ - │ │

│YAKLAİIK OLARAK (tahmini) ÇÖPÜN BİLEİİMİ │Mutfak atıkları, Evsel çöp │ │

│14 KÜL-CÜRÜF │ │ │ │ │

│15 İNİAAT HAFRİYATI │ │ │ │ │

│16 CAM │ │ │ │ │

│17 KAªIT │ │ │ │ │

│18 PLASTİK │ │ │ │ │

│19 V.D. │ │ │ │ │

Aracın Tipi : Fatih 46085 I. Tur : x

Aracın Taţıma Kapasitesi : 6 m³ II. Tur :

Aracın Taţıma Kapasitesi : 5 (t) III Tur :

Aracın Özelliği : O Açık O Kapalı IV Tur :

O Damperli sıkıţtırmalı

┬─────────────────────────────────────────────┬──────────┬──────────┬──────────┬────────┐

│ │ 1. Tur │ 2. Tur │3. Tur │ 4. Tur │

│1 ARACIN GARAJDAN ÇIKIİ SAATİ │ 8.15 │ - │ - │ - │

│2 ARACIN TOPLAMA YERİNE VARIİ SAATİ │ 8.30 │ 11.10 │ 13.10 │ 16.10 │

│3 GARAJ İLE TOPLAMA YERİ ARASI UZAKLIK (km)│ 2 3 3 │ 3 │

│4 ARACIN TOPLADIªI BİDON SAYISI │ 50 │ 50 │ 50 │ 50 │

│5 ARACIN TOPLADIªI TENEKE SAYISI │ 60 │ 40 │ 50 │ 60 │

│6 ARICIN DOLDURULDUªU SAAT │ 10.00 │ 11.30 │ 15.10 │ 17.00 │

│7 İLK VE SON BİDON ARASINDA GİDİLEN YOL (km) 0.5 │ 0.7 │ 1.2 │ 1.8 │

│8 ARAÇ SIKIMI GEVİEK Mİ DOLUİ │ Sıkı │ - │ - │ - │

│9 DEPONİYE VARIİ SAATİ │ 10.10 │ 12.00 │ 15.15 │ 17.20 │

│10 SON BİDONDAN DEPONİYE OLAN UZAKLIK (km) │ 2.5 │ 2.5 3 │ 4 │

│11 DEPONİDEN ÇIKIİ SAATİ │ 10.30 │ 12.15 │ 15.30 │ 17.30 │

│12 GARAJA VARIİ SAATİ │ - │ - │ 17.40 │ - │

│13 DEPONİ İLE GARAJ ARASI UZAKLIK (km) │ 2 │ - │ - │ │

│YAKLAİIK OLARAK (tahmini) ÇÖPÜN BİLEİİMİ │Mutfak atıkları, Evsel çöp │ │

│14 KÜL-CÜRÜF │ │ │ │ │

│15 İNİAAT HAFRİYATI │ │ │ │ │

│16 CAM │ │ │ │ │

│17 KAªIT │ │ │ │ │

│18 PLASTİK │ │ │ │ │

│19 V.D. │ │ │ │ │

Dünyada enerji ve hammadde olayı çok büyük bir sorun haline gelmiţtir. Bu durum ülkemiz için de geçerlidir. Bireyler olarak sadece tüketici ve atık oluţturucu gibi yaţayamayız. Hem üretirken hem de tüketirken olabildiğince az atık oluţturmakla; ülkemize büyük bir iyilik yapmıţ oluruz. iyi bir yurttaţlık ve vatanseverlik, çağdaţ anlamda ülke ekonomisine katkıda bulunacak ţekilde bir yaţam tarzını ve biçimini benimseyerek sürdürmektir. Bu sayede ülkemizin hiç bir zaman ve hiç bir ţekilde ekonomik dar boğazlara girmesine fırsat vermemiţ oluruz. Aynı zamanda da herkesin sağlıklı yaţamı için çok önemli olan fiziksel ve biyolojik çevrenin de iyi korunmasına ve geliţtirilmesine ve hatta iyileţtirilmesine katkıda bulunmuţ oluruz. iţte bu "El İlanının" temel felsefesinde yatan ana amaç ve gerekçe de budur. Her bireyin iyi bir yurttaţlık anlayıţı ve yaklaţımı ile kendi yapabileceği basit kural ve alıţkanlıkları benimseyip, çöplerimizin az oluţmasına ve oluţan çöplerin içindeki değerli kuru atıkların da ekonomiye geri kazandırılmasına katkıda bulundurulmasını sağlamaktır. Vatandaţ olarak sizden beklentimiz ve ricamız aţağıda dökümü yapılacak yaţ ve kuru çöplerin ayrı ayrı kaplarda biriktirlmesi ve ayrı konteynere atılmasıdır. Böylece değerli kuru çöpler değerli yaţ çöpler tarafından kirletilmeden ayıklanabilme olanağına kavuţacak hem geri kazanma oranı artacak, hem de çöplüklerden hacim kazanması olacak ve çöplüklerin ömrü uzayacaktır. Ayrıca belediyelerin toplama ve taţıma maaliyetlerine de, özel ihaleler yolu ile, olumlu bir katkıda bulunulacaktır.

------------------------------------------------------------

Domates Cam ţiţe, kavanoz

Patates Plastik PET ţiţe

Soğan Plastik PVC ţiţe

Kavun, karpuz Plastik PE ţiţe

Marul Plastik deterjan kapları

Muz Kağıt

v.d. atıklar

Belediye Araç gereç bakımından donanımını tamamlamaya çalıţmaktadır (Tablo 18).

Tablo 18 : Makina Parkındaki Araçlar (1993 yılında temin edilen araçlar)

4.Günlük Gazete Alıyormusunuz . Hangi Gazeteyi Alıyorsunuz:

--

--

--

--

--

--

--

- Nüfus baţına her gün, her ay ve her yıl düţen hacimsel ve ağırlık olarak katı artık miktarı

- Toplamaya hazırlana ve iţlem veya bertaraf için taţıma ţekli

- Toplama yeri ile boţaltma yeri arasındaki uzaklık

Rasyonel toplama ve taţıma organizasyonu için çöp oluţturan saha ve oluţan çöpün bileţimi hakkında oldukça gerçek sayılara gerksinim vardır:

d- Belirli katı artık paramentlerinin senenin aylarına göre dağılım, değiţimi

- Dağılım ve pazarlama çeţitlerinin değiţmesi : Hijyenik yönelgeler, hijyenik bilinçlenme, kısa ömürlü tüketim malların , mevsimsel iţletmeler, yemek alıţkanlıkları, taze ve hazırlanmıţ sebze veya meyve tüketimi, karpuz-kavunun bol olduğu zamanlar, halkın salça, reçel, turţu, salamura yaptığı zamanlar, v.s.

- Boţaltma yöntemi (el ile, hidrolikle v.s. )

- Kab değiţtirme yöntemi

- Sokağa hazırlanıţ ţekli

- Toplama, taţıma araçları tarafından götürülmesi

- Çöp varili boţaltılırsa verimi 7.700 kg çöp

- Çöp çuvalı boţaltırsa verimi 15.000 kg çöp

Buradaki değerlerden büyük kentler ve apartman kesimi için "konteyner yöntemi"' nin en verimli olduğu görülür ve kabul edilebilir.

- Evsel çöplerin, esnaf ve sanayii çöplerinden ayrı taţınmasının gerekip gerekmediği konusu su götürmez bir ţekilde ayrı bir sistemle ele alınmalıdır. Ancak evsel çöp özelliğiinde olanlar, evsel çöp sistemi ile birlikte iţlem görür ve bertaraf edilir.

Toplama yerleri arasındaki, toplayıcı ve taţıyıcı araçlarının büyüklüğü teknik özellikleri, çalıţanların sayısı, taţıma mesafesinin günlük randımana etkisi büyüktür :

┌──────────────────────┐ LF = RF = Randıman yada verimfaktörü

│ St * KG │ KG = Günlük artık ağırlığı

│LF = RF = ───────── │ ( Ton/G )

│ AB │ AB = Yükleyici kiţilerin sayısı

└──────────────────────┘ St = Günlük toplama saati

- Yerleţimin boţaltma yerine olan mesafesi

- Yerleţim, yolların topoğrafik durumu, trafik sıklığı, toplama ve taţıma yollarının yol geniţlikleri

- Günlük çalıţma saatleri ve halkın yaţam alıţkanlıkları

Maliyet hesabı toplama ve taţıma iţlemleri için ayrı ayrı yapılmaktadır.

┌──────────────────────────────────┐

│ LT = St * SL = kg/G = Nl * AF │

├──────────────────────────────────┤

│ LT_ton = AT - AF * ( Tt + Ut ) │

└──────────────────────────────────┘

LT = Günlük toplama ve taţıma Tt = Günlük taţıma zamanı

LT_ton= Ton olarak günlük toplama taţıma verimi

LT_P= Kiţiye hizmet olarak günlük toplama taţıma verimi

At = Günlük çalıţma saati St = Günlük toplama zamanı

AF = Taţıma aracının günlük SL = Saatteki toplama doldurma sayısı verimi

NL = Aracın faydalı yük ağırlığı

Lt = NL * AF olmalıdır. Yoksa aracın

NL'si ( Faydalı yük ağırlığı ) aţılmıţ olur.

* Kiţi olarak günlük randıman =

┌──────────────────────────────────────────────────────┐

│ LT_kiţi = At - AF * ( Tt + Ut ) = St * Pl = Kiţi/Gün │

│ │

├──────────────────────────────────────────────────────┤

│ NL * AF │

│ Lt_kiţi değeri LT_kiţi = ────────── = Kiţi/Gün │

│ kg/N/S │

└──────────────────────────────────────────────────────┘

LT_kiţi = Kiţi olarak günlük toplama ve taţıma randımanı

kg/N/S = Toplama gününde nufus baţına düţen spesifik çöp miktarı

Diğerleri ise hareketli değiţen masraflardır: Benzin, lastik, tamirat v.s. masrafları gbi.

Toplama Hizmeti İçin Masraf:

┌──────────────────────────────────┐

│ St * FK │

│ Top.Hiz. = ────────── = TL/Ton │

│ LT │

└──────────────────────────────────┘

FK = Taţıyıcı aracın bir saatlik masrafı ( maaliyeti )

┌────────────────────────────────────────────┐

│ ( Tt + Ut ) * FK │

│ Taţ.Hiz. = ───────────────────── = TL/Ton │

│ LT │

└────────────────────────────────────────────┘

┌──────────────────────────────────────────────────┐

│ St * FK │

│ Topl. Hiz. = ─────────── * SZ = TL/Ton/Yıl │

│ L_kiţi │

└──────────────────────────────────────────────────┘

SZ = Toplama sıklığı ( 1,2,3,4,5,6,7 )

┌─────────────────────────────────────────────────┐

│ ( Tt + Ut )* FK │

│ Taţ.Hiz. = ──────────────── * St = TL/Ton/Yıl │

│ LT_kiţi │

└─────────────────────────────────────────────────┘

┌─────────────────────────────────────────────────────┐

│ ( Tt + Ut )* FK │

│ km _ton = ──────────────── * St = TL/Ton/km │

│ LT_ton * km │

└─────────────────────────────────────────────────────┘

Boţalma yerine ortalama uzaklık: 9 km

Araç hızı : V = 25 km/saat

Toplama randımanı (SL) = ---------------= 2 250 kg/h

Kiţi sayısı

Taţıma hattı/1000 Ts/1000

Taţıma hızı = V_mT = -------------------= --------- (km/h)

Taţıma zamanı/60 Tt/60

Toplama hızı = V_mS = -------------------- = -----------= km/h

Toplama zamanı/60 St/60

a) Günde bir, yani 364 toplama / yıl

Taţıyıcı aracın maaliyeti:

Ut = Tartma, boţaltma, mola, yanaţma, park = 0,5 h

LT = [9,0 -3 * ( 0,72 + 0;50 )] * 500 = 2670 kiţi/gün

kiţi

LT = ──────────── = 3100 kg/N/G

kiţi 4.5

Ton baţına toplam masraf: 42,20 + 29.0 = 71,20 TL/Ton

Ton km = ──────────── = 3.20 TL/Ton/Km

Topl.Hiz. = ───────────── * 52 = 9.90

Taţ.Hiz. = ───────────── * 52 = 6.80

( 1 DM = 10.-- TL)

Yapılacak turları saptamak için aţa/ıdaki aţa/ıdaki konuları belirlemede yarar vardır :

a- Toplayıcı aracın parkına ( garaja) yakın olan yerden turlara baţlamak.

b- Boţaltma yerlerine yakın terlerde turları sonuçlandırmak

c- Tur hatlarını birleţtirmeye çalıţmak

┌───────────────────────────────────────────────────┐

│ KS = At - AF * ( Tt + Ut ) = St * PL = Personel │

└───────────────────────────────────────────────────┘

KS = Toplayıcı aracın kapasitesi

At = Günlük çalıţma süresi ( saat,h )PL = Her saatde çalıţan ihtiyacı giderilen insanlar

NL = Faydalı taţıma hacmi

AF = Taţıyıcı araçların günlük doldurma, boţaltma sayısı

kg/N/S = Toplama gününde kiţi baţına düţenözgül çöp miktarı

┌───────────────────┐

│ NL * AF │

│ KS = ──────── │

│ kg/N/S │

└───────────────────┘

kg/N = 225 kg/yıl; 4.5 kg/N/hafta

PL = 600 kiţi / saat

KS = ─────────── = 3.000 kiţi

Artık toplamanın en yoğun masrafını taţıma hizmetleri oluţturur bu da;

- Taţıma yolunun uzunluğuna

- Taţıma hızına

- Taţıyıcı aracın büyüklüğüne bağlıdır.

Taţıma araçlarının boţaltma ve götürme yerlerine yakın olmaları, masrafları azaltıcakken; uzak olmaları ve aktarma istasyonlarına gereksinim duyurmalrı ise masrafları artırır.

Bir kere toplama ve taţıma hesaplarını yaparak ve düzenleyerek iţi bitmiţ olarak görmemelidir. Periyodik olarak hesplar yapıp birbirleri ile karţılaţtırılmalıdır. Sonuçlara ve uygun kontrollere dayanarak önemli önlemler almaya çalıţılmalıdır. Hizmette kullanılan personel ve aracın optimal değerlendirilmesine çalıţmak ana amaç olmalıdır.

Toplama organizsyonun düzeltilmesinde mevsime bağlı çöp cinsi ve miktarlarının özelliklerinden yararlanmak bunları göz önünge bulundurulması gerekir.

- Toplama hattı ( Yolu ) m olarak ( S )

- Taţıma hattı ( Yolu ) m olarak ( Ts)

- Taţıma zamanı dakika olarak ( Tt )

┌───────────────────────────────┐

│ KG │

│SL =──────────── = kg/h │

│ St / 60 │

└───────────────────────────────┘

┌───────────────────────────────────────┐

│ Kiţi sayısı ( AP ) │

│ PL = ────────────────────── = P/h │

│ St / 60 │

└───────────────────────────────────────┘

┌──────────────────────────────────────────────┐

│ S / 1000 │

│Vm S = ────────────────── = Km/h │

│ St / 600 │

└──────────────────────────────────────────────┘

┌─────────────────────────────────────────┐

│ Ts / 1000 │

│ Vm T = ─────────────── = Km/h │

│ Tt / 60 │

└─────────────────────────────────────────┘

┌─────────────────────────────┐

│ KG │

│ GA = ────── = kg/A │

│ AA │

└─────────────────────────────┘

┌─────────────────────────────────┐

│ S_s │

│ DA = ───────── = m / A │

│ AA │

└─────────────────────────────────┘

AC : Kontener sayısı

┌────────────────────┐ AA : Duraklama sayısı

│ AC C │

│ CA = ───── = ──── │

│ AA A │

└────────────────────┘

┌─────────────────────────────────┐

│ S_s │

│ WP = ───────── = m / P │

│ AP │

└─────────────────────────────────┘

AP : Kiţi sayısı

┌────────────────────┐ AA : Duraklama sayısı

│ AP P │

│ PA = ───── = ──── │

│ AA A │

└────────────────────┘

AB : Yükleyici sayısı

┌────────────────────┐

│ St * KG ton │

│ LF = ───── = ──── │

│ 60 * AB h │

└────────────────────┘

İEKİL LİSTESİ

İekil 2 : Özdere İzmir Metropolitenine bağlantıları

İekil 3 : Rüzgar gülü

İekil 6 : Özdere'nin toprak yapısı, kabiliyeti ve bitki örtüsü

İekil 7 : Özdere'nin demografik ve tarihsel geliţimesi, arazi fiat artıţları

İekil 8 : Özdere'nin kent karekteristliği ve kentdeki belli baţlı alanlar

İekil 9 : Özdere'nin Türkiye'deki konumu

Tablo 1 : Yakın çevresine olan uzaklığı ve nufusları

Tablo 2 : 2005 yılı nufus projeksiyonu

Tablo 3 : Nufus geliţmeleri 1960'dan 1985'e kadar verilmiţtir.

Tablo 4 : Nufus indeksleri 1960'dan 1985'e kadar verilmiţtir.

Tablo 5 : Nufus artıţ hızları 1960'dan 1985'e kadar verilmiţtir.

Tablo 6 : 2005 yılı projeksiyonunda iţgücünün sektörel dağılımı (Emre,1987)

Tablo 7 : 2005 yılında arazi kullanıţ dağılımı (İller Bankası,1988)

Tablo 8 : Mahallelere göre konut standartının ve konforunun değiţimi

Tablo 9 : Bir günlük vidanjörle dökülen atıksu hesabı

Tablo 11 : Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.)

Tablo 12 : Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.)

Tablo 13: Özdere'deki Çöpün İçindeki Madde Grupları (%ağırl.)

Tablo 14 : Kiţi baţına günde üretilen kompostlaţtırılabilir katı atık miktarı

Tablo 15 : Temmuz 1994 de Özdere çöplüğüne dökülen çöp miktarı

Tablo 16: Çöp biriktirme için bilinen bidon veya çöp kabı

Tablo 17 : Çöpün içinden ayıklanan değerli atıkların birim fiatı

Tablo 18 : Makina Parkındaki Araçlar (1993 yılında temin edilen araçlar)