İzmir metropolitan alan içersinde toplanmakta olan günlük 1800 ton evsel atık ile 200 ton sanayi, hastane enfekte atığı, ve biyolojik çamurlar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden çağdaş yöntemlerle bertarafı ve değerlendirilmesi gerçekleştirilmektedir.

İzmir’de oluşan katı atıklar, yeterli sayıdaki çöp toplama kamyonlarıyla deponi alanına ve gübre fabrikasına taşınmaktadır. Günde yaklaşık her araç 3 sefer ya da 2 sefer yapmaktadır. Bu durum çöp toplanan alanının deponiye ya da gübre fabrikasına olan uzaklığa göre değişmektedir. Genelde aşağıda da bahsedeceğimiz gibi kompost tesisine yakın olan yerlerden toplanan çöpler, kompost tesisinin kapasitesine göre sabah saatlerinde, öğleye kadar gübre fabrikasına taşınmaktadır. Ayrıca Halkapınar’da faaliyet gösteren çöp transfer ünitesi de atıkların daha ekonomik bir biçimde taşınmasını sağlamaktadır. Aşağıda da bahsedeceğimiz gibi atıklar transfer ünitesinden TIR’lar vasıtasıyla deponi alanına taşınmaktadır. Şimdi de atıkların bertaraf edildiği tesislere kısaca bir göz atalım.

Bunlardan biri Harmandalı düzenli katı atık depolama tesisi, diğeri ise Uzundere kompost ve gübre fabrikasıdır. İzmir’in çeşitli semt ve ilçelerinden oluşan atıklar, bu iki tesise taşınarak bertaraf edilmeye çalışılmaktadır. Daha önceki yıllarda oluşan katı atıklar, bundan 10 sene önceye kadar sadece depolama alanlarına taşınmakta idi. Bu durum çöpün içerdiği, ekonomik değeri olan maddelerin geri kazanımını imkansız kılıyordu. Çöp taşıma işlemleri kısıtlı sayıda araçlarla yapılıyordu. Ayrıca deponi alanlarının da düzensiz deponi oluşu ayrı bir sorundu. Daha sonraki yıllarda Uzundere kompost fabrikası devreye alındı. Bu durum son derece sevindirici bir gelişmeydi. Böylelikle geri kalınmış teknolojiyi yakalamak için bir adım atılmış oluyordu. Ne yazıkki ilerleyen yıllarda bu fabrikanın gereken tadilat ve revizyonları düzgün bir şekilde yapılamadığından istenen anlamda verimli bir şekilde çalıştırılamamıştır. Fabrikadan sonra kullanılmakta olan eski deponi alanıda emekliye ayrılmış, 1992 yılında Harmandalı deponi alanı faaliyete geçmiştir.

İzmir’de yakın zamana kadar kullanılmakta olan 6 adet çöp döküm sahası vardı. Bu çöp döküm sahaları, düzenli çöp döküm sahaları değildi. Bu çöp döküm sahaları zamanla şehrin gelişmesi ve büyümesiyle şehrin içinde kalmaya başladılar. Çevre ve insan sağlığını tehdit eder hale geldiler. Yeni çöp döküm sahaları araştırılmaya başlandı. Araştırmalar neticesinde şu an kullanılmakta olan Harmandalı düzenli katı atık depolama sahası devreye alındı. 1992 yılında devreye alınan deponi alanı İzmir’in , 10-15 yıllık çöp depolama ihtiyacını karşılayabilecek kapasitedir. Harmandalı katı atık depolama sahası, her ne kadar düzenli deponi diye adlandırılsada tam anlamıyla düzenli deponi değildir. Bununla beraber İzmir’in çöp depolama sorununu halletmektedir. Ancak önümüzdeki yıllar için deponi sahasının yetersiz kalacağı belirtilmektedir. Aşağıda da belirteceğimiz gibi deponi sahasına gelen katı atıklar, düzgün bir şekilde bertaraf edilmeye çalışılmaktadır. Evsel atık, sanayi atığı, tehlikeli atıklar, v.b. için ayrı yerlerde depolama yerleri açılmıştır. Oluşan sızıntı suları ise bir lagünde toplanarak bertaraf edilmeye çalışılmaktadır.

Kompost tesisinde ise gelen evsel katı atıklar, ilkönce ayıklanarak ekonomik değeri olan malzemeler geri kazanılmaktadır. Daha sonra geri kalan çöpler ise kompostlaştırılarak gübre haline getirilmektedir. İzmir metropolitan alan içersinde, Konak belediyesinin büyük bir kısmı, Güzelbahçe, Narlıdere, Balçova ,ve Gaziemir Belediyelerince toplanan evsel katı atıkların büyük bir kısmı, Uzundere kompost fabrikasında işleme tabi tutularak gübre elde edilmesi,geri kazanılabilir maddelerin ayıklanması ve işe yaramayan fabrika atığı deşelerin çöp sahasına düzenli olarak depolanması, tesisin görev sahasına girmektedir.

İzmir metropolitan alan içersinde, Konak belediyesinin büyük bir kısmı, Güzelbahçe, Narlıdere, Balçova ,ve Gaziemir Belediyelerince toplanan evsel katı atıkların büyük bir kısmı, Uzundere kompost fabrikasında işleme tabi tutularak gübre elde edilmesi,geri kazanılabilir maddelerin ayıklanması ve işe yaramayan fabrika atığı deşelerin çöp sahasına düzenli olarak depolanması, tesisin görev sahasına girmektedir.

Harmandalı katı atık depolama sahası, her ne kadar düzenli deponi diye adlandırılsada tam anlamıyla düzenli deponi değildir. Bununla beraber İzmir’in çöp depolama sorununu halletmektedir. Ancak önümüzdeki yıllar için deponi sahasının yetersiz kalacağı belirtilmektedir. Aşağıda da belirteceğimiz gibi deponi sahasına gelen katı atıklar, düzgün bir şekilde bertaraf edilmeye çalışılmaktadır. Evsel atık, sanayi atığı, tehlikeli atıklar, v.b. için ayrı yerlerde depolama yerleri açılmıştır. Oluşan sızıntı suları ise bir lagünde toplanarak bertaraf edilmeye çalışılmaktadır.

Katı atık işlemlerinin tanıtımı kısaca aşağıda özetlenmiştir..

Uzundere kompost tesisi, İzmir’in Konak sınırları içersinde kalan Uzundere denilen mahallesinin hemen yanındadır. İzmir’in güneydoğu tarafında kalmaktadır. İzmir Çeşme otayolunun kuzeyindedir. Gaziemir –Eski İzmir Uzundere civarında bulunmaktadır.

İzmir bBüyükşehir belediyesinin yaptırmış olduğu, kompost tesisinin temeli, 1986 yılında atılmıştır. Kompost tesisi 500ton/gün kapasiteli olup,Alman,İsviçre ve Türk firmalarından oluşan konsorsiyum tarafından inşaa edilmiştir. 1988 yılı sonunda devreye alınan tesisin 1986 yılındaki ihale bedeli 20 milyon DM’dir.

Kompost tesisine gelen evsel nitelikli atıklar, kompostlama ünitesine alınmadan önce,elle ve mekanik yöntemle ayıklanmaya tabii tutulmakta ve atık içersindeki ekonomik değeri olan (cam, kağıt, metal, plastik, v.b.) maddeler geri kazanılıp satılmaktadır. Organik maddeler ise kompoostlama ünitesinde fermente edilerek, kompost gübre haline getirilmekte ve çiftçinin hizmetine sunulmaktadır.

Kommpost tesisi 1989 yılından bugüne değin çalışmalarını sürdürmüştür. Ancak bu tür tesisin periyodik olarak bakıma alınması ve aşınan parçalarının değiştirilmesi, eskiyen makinaların yenilenmesi gerekmektedir. Belediyenin maddi imkansızlıkları nedeniyle söz konusu bakım ve yenileme istenen anlamda yapılamamaktadır. Bunun doğal sonucu olarak ta 500 ton /gün kapasiteli tesis %65-70 kapasiteyle çalıştırılmaktadır.

Söz konusu tesisin çalışması sonucu açığa çıkan deşeler, civarda bulunan bir alanda depolanmaktadır. Bununla birlikte oluşan çöp suları ise yakında bulunan dere yatağına verilmektedir. Tesis inşa edilirken arıtma tesisinin inşa edilmemiş olması önemli bir eksiklik olmuştur. Ayrıca tesisin fermantasyon alanının üzerinin açık olması kış şartlarında fermantasyonu zorlaştırmaktadır.

Organik madde........................................51.90

Cam –Şişe.................................................4.385

Teneke-Metal............................................2.89

Karton........................................................2.06

Plastik.......................................................12.47

Karışık ambalaj.........................................1.76

Tekstil.......................................................7.925

Diğer..........................................................4.23

Harmandalı düzenli deponi sahası yer altı suyu açısından geçirimsiz sayılabilecek bir jeolojik yapıya sahiptir. Yapılan jeolojik etüdler sonucunda alanın geçirimlilik katsayısı 10^-7m/sn ve kil, silt malzemesi ile kaplıdır.

Yıllık ortalama yağış miktarı 700 mm, ortalama sıcaklık 17.6 C^o’dir. Hakim rüzgar yönünün kuzey kuzey-batı olduğu belirlenmiştir. Bu sebeple koku sorunu da pek oluşmaktadır.

1992 yılında hizmete açılan 900000 m² bir alanı kaplamaktadır. İzmir’in ihtiyacını min. 10-15 yıl karşılayabilecek kapasitede olacağı planlanmıştır. Buraya gelen çöpler ayrı ayrı depolanmaktadır. bu bölgeler şunlardır.

Alana gelen atıklar önce yayılmakta, ardından üzerleri 0.5-1 m. Arasında değişebilen toprak tabakası ile örtülmektedir.

Alanda oluşan metan gazını çevre ve insan sağlığına zarar vermeden bertaraf etmek için kurulan yakma tesisi 1996 yılı sonunda(250m³/saat kapasiteli) devreye sokulmuştur.

Evsel atıklardan sızan atıksular ise bir toplama lagününde toplanarak, boş alanlara pulverize edilerek bertaraf edilmeye çalışılmaktadır.r.

Deponi sahasına ilk girişte sağ tarafta tartımların yapldığı kantar bulunmaktadır. Kantarın yukarı tarafında idare binası, garaj ve personel binası bulunmaktadır. Depolama alanı dik bir yamaç üzerine kurulmuştur. Yukarıya çıkışta sol tarafta üzeri kapatılmış olan eski evsel atık depolama alnı bulunmaktadır. Burada oluşan gazlar toplanarak Metan yakma tesisinde yakılmaktadır. Sahanın en yukarsında arıtma çamurlarının depolandığı alan bulunmaktadır.

Harmandalı deponisine ve Uzundere kompost tesisine gelen atıkların genel bir tanıtımı ve sınıflandırılması yapılmıştır.

Katı atıklar kaynaklarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilirler:

.

Evsel atıklar yerleşim bölgelerinden kaynaklanır ve genellikle yiyecek ve diğer atıklardan (pet, şişe kâğıt, karton plastik) meydana gelir. Yiyecek atıkların, yemek hazırlama, pişrme ve yeme gibi birtakım işlemler sonucu oluşurlar. Genelde sebze, meyve,artık yemek v.b. gibi maddelerden oluşur. Evsel atıkların su içerikleri oldukça fazla olduğundan uzun süre bekletilmesi koku sorununa neden olmaktadır.

Diğer kaynaklar tarafından da üretilmelerine rağmen süprüntü olarak tanımlanan atıklar genelde evsel atıklar olarak ele alınmaktadır. Bu atıklar; kâğıt, karton, plastik, tekstil, lastik, deri odun, ahşap ve bahçe atıkları gibi yanabilir, cam metal, alüminyum kutu ve demir türü olan maddeler gibi yanamaz maddelerden oluşurlar.

Evsel atıklar, özellikle kış aylarında bol miktarda kül ve curuf gibi inert maddelerde içermektedir. Isınma ve diğer amaçlar için kullanılan kömür, odun gibi yakacakların son ürünleri genelde ince bir yapıya sahip kül ve klinkerleri içerir. Bu tür atıklar endüstrilerden(buhar kazanları) , apartmanların kalorifer kazanlarından ve özellikle bol miktarda termik santrallerden kaynaklanır.

Her endüstriyel sektörün imal ettiği ürün tipine bağlı olarak kendine özgü bir atık türü vardır. Örneğin konserve fabrikaları bol miktarda, meyve ve sebze atığı oluştururken, pil fabrikaları ise tehlikeli atık tipine giren ve ağır metal içeren atıklar oluştururlar. Tehlikeli atıklar, kimyasal, biyolojik, yanabilir, parlayabilir, özelliklere sahiptirler.

Endüstriyel atıkların bertarafı genellikle depolama şeklinde olmaktadır. Bunun yanında yukarıdada bahsettiğimiz gibi endüstriyel atıklar bol miktarda organik madde içerebilirler. (Örneğin konserve, turşu fabrikaları). Bu tip atıklarda kompostlaştırılarak , gübre haline dönüştürülüp yararlı bir son ürün elde edilebilir. Ayrıca tehlikeli atık içeren endüstriyel atıklar, yakma yoluyla bertaraf edilebilirler. Ancak İzmir’de sanayi atıkları sadece depolamak suretiyle bertaraf edilmektedir. Sadece evsel nitelikli atıklar, kompost fabrikasına getirilmektedir. Bunun yanında İzmi,r’de katı atık yakma tesisi de bulunmadığından sadece deponi ve kompost tesisleriyle katı atıklar bertaraf edilmektedir.

Bu tip atıklar çiftçilerden, bağlardan ve benzeri zirai alanlardan kaynaklanır. Genelde bitkisel özellikteki atıkları içerirler. Ayrıca orman atıkları, dal yaprak v.b. gibi atıklarıda zirai atıklar içina almak mümkündür. Tavuk, koyun, ve inek çiftliklerinden kaynaklanan atıklar,hayvan dışkısı ve atık saman bakımından oldukça zengindir. Bu atıklar bol miktarda gübre niteliği olan bileşenler içermektedir. Bu tür atıklar besi çiftliklerinden kaynaklanan hayvan leşlerinide içermektedir.

İçme suyu, evsel ve endüstriyel arıtma tesislerinin atıkları genelde arıtma çamurlarıdır. Arıtma çamurlarının özellikleri uygulanan arıtma sürecine bağlıdır. Buna bağlı olarak arıtma çamurları, bünyelerinde tehlikeli ve toksik madde barındırabilir. Bu tip arıtma çamurları genellikle tehlikeli ve zararlı madde içeren atıksular meydana getiren tesislerin, arıtma ünitelerinden kaynaklanır. Bu arıtma süreçlerinde sudaki zararlı ve toksik maddeler giderilirken, bu zararlı ve toksik maddeler çamura geçerler. Bu tip arıtma çamurları deponilerde özel olarak açılan yerlere gömülerek bertaraf edilirler.

Türkiye’de arıtma tesisi sayısı arttıkça arıtma çamurlarının bertaraf sorunlarıda ön plana çıkmaya başlamıştır. Ve son yıllarda özellikle büyük şehirlerde bol miktarda arıtma çamuru giderimi gerçekleştirilmektedir. Arıtma çamurlarına yukarıdada bahsettiğimiz gibi içerdiği bileşenlere göre değişik giderme yöntemleri uygulanmaktadır. Çamurlar deponilerde gömülerek bertaraf edilebildiği gibi, içerdiği mineral ve organik madde içeriğine görede gübre olarak kullanılabilmektedir. Gübre olarak kullanılabilmesi için , çamurun içinde tehlikeli ve zararlı atık olmaması ilk koşuldur. Çamurun tarım ve orman arazilerinde kullanma şansını arttırabilmek için birtakım işlemlerden geçirilmesi olmaktadır.

Tarımda sıvı veya suyu alınmış şekilde kullanılması düşünülüyorsa çamurun tamamen stabilize edilmesi gerekmektedir. Sıvı çamurlar çamur lagünlerine verilmeden önce tam stabilize edilmelidirler. Suyu alınmış çamurların depolanması düşünülüyorsa o zaman tam veya kısmen stabilize edilmesi gerekmektedir. Çamurun içersinde tehlikeli ve toksik madde, ağır metal varsa o zaman çamur, deponi sahasında özel çukurlar açılarak bertaraf edilebilir.

Yukarıdaki bu yöntemlerden biri özel atıkların nihai bertarafı olarak uygulanabilir. Özel atıklar çok çeşitlidir. İçlerinde sadece yakılarak bertaraf edilebilecek olanları olduğu gibi, özel yakma tesislerinde yakılarak bertaraf edilebilecek olanlarıda vardır. Ayrıca deponilerde özel çukurlara gömülerek bertaraf edilebilenleri olduğu gibi geri kazanılması mümkün olanlarıda mevcuttur.

Örneğin yağ çamurları, benzin çamurları, ketonlar veartıkları, kükürtlü organik bileşikler v. b. Sadece yakılarak giderilebilirler. Ayrıca özel bazı arıtma çamurlarıda özel atıklar içine girmektedir ve giderilmesi hem deponilerde hemde yakma tesislerinde olmaktadır. Yağ içeren atıklarda yağların geri kazanımıda özel atıkların geri kazanımına bir örnek olarak verilebilir. Şimdi aşağıda hastane atıkları ve radyoaktif atıkların ozelliklerini ve bertaraf yöntemlerini incelemeye çalışacağız.

Bu tür atıklar özel taşıma araçlarıyla alınarak, deponi sahasına taşınırlar. Deponide özel olarak açılmış çukurlara kireçle stabilize edilerek gömülmeleri gereklidir. Eğer özel yakma tesisi varsa yakılarakta bertaraf edilebilirler. İzmir’de bu tür atıklar özel araçlarla toplanarak deponide bertaraf edilmektedir.

Başta nükleer santraller olmak üzere atom araştırma kurumları ve nükleer tıp merkezleri radyoaktif atıkları oluşturmaktadır. Radyoaktif atıklar Türkiye için yabancı bir konu olmakla beraber, son yıllarda enerji sıkıntısına bağlı olarak gündeme gelen nükleer reaktörler bu konuda bilinçlenmemiz gerekliliğini ortaya koymaktadır. Keza nükleer atıklar çok oluşmamakla beraber, eğer iyi kontrol edilmezlerse son derece vahim sonuçlar ortaya çıkabilmektedir.

Harmandalı deponi sahasına, İzmir genelinde toplanan katı atıkların büyük bir çoğunluğu taşınmaktadır. Deponi sahasına evsel nitelikli katı atıklar başta olmak üzere, sanayi atıkları, arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları, özel atıklar, hastane ve enfekte atıkları ayrıca özel kuruluşların kendi oluşturdukları atıklar getirilmekte ve bertaraf edilmektedir. Katı atıkların bertarafı gerçekleştirilirken çevre ve insan sağlığına dikkat edilmeye çalışılmakta fakat bunda istenen anlamda başarılı olunamamaktadır. Bu nedenle deponi sahası tam anlamıyla hijyenik şartlara sahip değildir. Ayrıca deponi sahası, her ne kadar düzenli katı atık depolama sahası olarakta nitelendirilse de tam manasıyla deponi, düzenli bir depolama sahası değildir. Bunun neticesinde de deponide birtakım sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin, katı atıklar depolanırken oluşan sızıntı suları sağlıklı bir şekilde bertaraf edilememekte bunun sonucunda da çevre ve insan sağlığını tehdit edici bir takım unsurlar ortaya çıkmaktadır. Sızıntı sularının sağlıklı bir şekilde bertaraf edilebilmesi için gereken çalışmalar sürdürülmeye çalışılmaktadır. Ancak şu ana kadar da ortaya somut bir şey konulamamıştır. Aşağıda yıllara göre faaliyetler yazılıp maliyet analizi yapılırken bu konulara tekrar değinilecektir.

Uzundere kompost fabrikası atıkların geri kazanımı ve nihai ürün olarak ekonomiye geri kazandırılması açısından son derece güzel bir örnektir. Kompost fabrikası kurulduğu günden bugüne kadar %100 verimle çalıştırılamamış olmasına rağmen ekonomiye ve ekolojiye verdiği yararlar bakımından son derece faydalı bir tesistir.

Tesise daha çok evsel nitelikli organik madde içeriği yüksek katı atıklar gelmektedir. Ayrıca geri kazanılabilir nitelikte olan, metal, alüminyum kutlar, plastikler v. b. atıklarda gelmekte ve bu atıklar tesise girişte elle ayıklanarak ekonomiye katkı sağlanmaktadır. Ayıklanmadan sonra geçen atıklar nihai ürün olan gübre olmak için ilk yolculuklarına başlamaktadırlar. Yolculuk sırasında birtakım işlemlerden geçtikten sonra oldukça incelen atıklar, fermantasyon ünitelerine gelmektedirler. Burada belli bir bekletme süresinden sonra bozunan atıklar artık gübre olarak satışa hazır hale gelmişlerdir. Diğer yandan elle ayıklanarak elde edilen hurda malzemelerin satışı da gerçekleştirilmektedir.

İlerki yıllar için bir takım programlar yapılmaktadır. Katı atık işletmeler genel müdürlüğünün yapmış olduklarığu plan ve programlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir.

Uzundere kompost tesisi ve Harmandalı deponi sahası hakkında, 1994 yılına kadar çok sağlıklı bilgiler elde edilememiştir. Bu nedenle aşağıda bu tesisler hakkında istatiksel veriler derlenerek, elde olan bu verilere göre maliyet analizi yapılmaya çalışılmıştır.

Uzundere Kompost Gübre Fabrikası: Yıllara Göre Toplam Gelir Dağılımı:

Uzundere Kompost Gübre Fabrikasında Harcanan Elektrik Ve Akaryakıt Miktarları:

Buna göre:

1993 toplam geliri;660990751 TL’dir.

TOPLAM GELİR=44066$/YIL

Elektrik Gideri = 23290$/Yıl

Harmandalı Deponi Tesisinde Depolanan Katı Atık Miktarı:

Buna göre;

Toplam akaryakıt sarfiyatı:80404$/yıl

Aradaki fark= 85004-47000=38004$/yıl

Yapılan araştırmalar ve çalışmalar neticesinde aşağıda yapmaya çalıştığımız maliyet hesaplamaları ortaya çıkmıştır. Her ne kadar istenen biçimde geniş çaplı bir araştırma olmadıysa da yine de İzmir’deki çöp depolama ve işleme tesislerinin maaliyetleri hakkında faydalı olacağı kanaatindeyim.

Burada izlenen metodu basitçe özetlemek gerekirse, kısaca şunlar yapılmıştır. İlkönce tesisin ve depolama alanlarının sabit giderleri hakkında gerekli bilgiler Katı Atık İşletmeler müdürlüğünden alınmıştır. Maliyet analizleri yapılırken kullanılan bilgilerin kaynağı Katı Atık İşletmeler müdürlüğüdür. Müdürlükten alınan bu bilgiler tablolaştırılarak basite indirgenmiştir. İlkönce sabit masraflar, kaleme alınıp tutarları Amerikan doları bazından hesab edilmiştir. Ancak Doların o günkü kuru üzerinden yaklaşık hesab edilmiştir. Ayrıca maliyetler yıllık olarak hesap edilmiştir. Ancak bununla beraber eklerde aylık maliyet hesapları da verilecektir. Maliyet hesaplarının yıllık yapılmasının temel nedeni, döviz kurlarının o günkü değerlerine ulaşılamamış olması ve elektrik, akaryakıt gibi giderlerin sadece kwh ve litre olarak verilmesinden kaynaklanmıştır. Fakat yapılacak ilave eklerle bu aylık analizlerinde yapılıp grafiklerinin oluşturulması düşünülmektedir.

Sabit masraflar hesaplanırken doların o yıla ait yıl sonu kuru esas alınmıştır. Böylece hesapların daha sağlıklı bir şekilde olacağı düşünülmüştür. Sabit yatırımlarda , araçların ,bina , v.b. sabit masrafların fiyatları Amerikan Doları üzerinden Katı Atık İşletmeler müdürlüğünden alınmıştır. Bu bilgilerin ne kadar sağlıklı olduğunun geniş bir incelemesi yapılamamıştır.sabit masrafların fiyatları toplanmış ve toplam maliyetleri hesap edilmiştir. Bundan sonra yapılan bu hesabın 10 yıl üzerinden amortismanı alınmıştır. Ve yıllık ortalama amortisman değeri bulunmuştur.

Hareketli giderler, personel, elektrik , akaryakıt, yağ, yedek parça harcamaları gibi özetlenebilir. Bu giderlerin maliyetleride ortalama olarak Katı Atık İşletmeler müdürlüğünden elde edilmiştir. Ve yıllara göre fiyatlarının dolar bazında değişmediği kabul edilmiştir. Bunun böyle kabul edilmesinde temel sebep yıllara göre saglıklı işçi maaşlarına ulaşılamamasıdır. Ancak alınan bu fiyatlarında son derece gerçekçi olduğu bir kesinlik arzetmektedir. Nihayetinde yapılan işlemler sonucu toplam değişen giderler de hesaplanmıştır.

Yapılan diğer bir çalışmada tesislerin toplam yıllık gelirlerinin hesaplanması olmuştur . bu bilgileride yine Katı Atık İşlem Müdürlüğünün faaliyet raporlarından öğrenmekteyiz. Yıllara göre toplam gelirlerde tablolar halinde sunulmuştur.

Fabrikada günlük işlenen çöp miktarı ortalaması 350-400 ton civarında gerçekleşmiştir. Fabrika kapasitesi 500 ton/gün olmasına rağmen, işletmeye gelen çöpün nem oranının çok fazla oluşu nedeniyle tasnif ve dozajlama tamburlarında tıkanmalar medana gelmektedir. Bu nedenle 500ton/gün olan kapasiteye ulaşılamamaktadır. Ayrıca iri atıklar, kum ve toprağın yanısıra endüstriyel atıklar ve toksik maddeler tesiste işlenmeemektedir. Yanabilir maddeler, patlayıcı maddeler, hastane atıkları ve radyoaktif maddelerin tesiste işlenmesine izin verilmemektedir.

1993 yılının Eylül ayından 1994 yılının Mart ayı ortalarına kadar fabrika çeşitli nedenlerle çalıştırılamamış, bu tarihten itibaren 1994’e kadar tek vardiya halinde çalıştırılmıştır. 1994 yılının Haziran ayında tesis, normal çalışması olan iki vardiyaya çıkarılmıştır.

3 adet tekerlekli yükleyici,

1 adet paletli yükleyici,

1 adet aktarma makinesi,

1 adet Forklift,

5 adet damperli kamyon,

1 adet minibüs,

1 adet çift kabinli kamyonet,

1 adet tanker,

TOPLAM= 14 adet araç.

1994 yılına ait tesisin aylara göre yedek parça harcamaları aşağıda belirlenmiş olup, toplam 462.004.190 TL yedek parça harcaması yapılmıştır..

TOPLAM= 462.004.190 TL

TOPLAM= 462.004.190 TL

1.Gübre üretimi ve geliri:

Evsel katı atıkların aylara, mevsimlere hatta yıllara göre değişim göstermesi, kompost gübrenin toprakta deneme çalışmalarının yıl boyunca yapılma zarureti bulunmaktadır.1994 yılında 5.977.144 kg gübre üretilmiş ve tamamı satılmıştır. Aylara göre satışların listesi aşağıda belirtilmiştir.

Ocak 1994 :11200ton*50000TL/ton = 560.000TL

Mart 1994 : 2.5 ton*50000TL/ton = 125.000TL

Nisan 1994 :

Haziran 1994 : 149460ton*50000TL/ton = 7 .473.000TL

Temmuz 1994 : 428774ton*50000TL/ton = 21.438.700TL

Eylül 1994 : 1389,090ton*50000TL/ton =69.454.500TL

Ekim 1994 : 643,000ton*50000TL/ton =32.150.000TL

Kasım 1994 : 873,770ton*50000TL/ton =43.688.500TL

TOPLAM = 5977,144 ton/YIL 298.857.200TL/YIL

1994 yılı boyunca tesiste 75.752 ton evsel katı atık işlenmiş, aylara göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Kompost gübre atığı olmayan deşeler, kamyonlarla fabrikanın yakınında bulunan deponi sahasına götürülmekte ve iş makinaları vasıtasıyla serilip üzeri devamlı toprak ile örtülmektedir. Çevre belediyelerinin buraya direkt çöp dökmeleri önlenmiştir. Fabrika ve deponi sahasının atık sularının açıkta akmaları devam etmektedir. Yalnız yaz aylarında fıskiye ve havuz yöntemleriyle buharlaştırılmaktadır.

TOPLAM= 75.752 Ton.

TOPLAM= 75.752 Ton.

Aylara göre hurda gelirleri tablosu:

1994 yılında depolama alanında saha çalışmaları 3 vardiya halinde yürütüldüğünden, 11 iş makinası yanında 2 adet daf kamyon 1 adet Bedford kamyon, 1 adet BMC kamyon 1 adet su tankeri, 1 adet itfaiye aracı ile 3 adet hizmet aracı 24 saat çalışmakta, bu çalışmalar için yıl içersinde 225 ton mazot kullanılmıştır.

1994 yılı içersinde aylara göre mazot dağılım tablosu:

GENEL TOPLAM = 225.049 litre

Kompost fabrikası çalışmaya başladığ ilk 1988 yılından bu yana en kapsamlı revizyonunu ve bakımı 1995 yılında mayıs ve haziran ayları içersinde görmüştür. Bakım ve revizyon en ekonomik bir şekilde 40 günde gerçekleştirilmiştir. Tesis yıl boyunca 248 gün 2430 saat fiilen çalışmış, yıllık bakım ve arızalardan dolayı 64 gün çalıştırılamamıştır. Çalışmalar 07:00-15:00 ve 15:00-23:00 şeklinde iki vardiya halinde, 3lastik tekerlekli yükleyici, 1 adet forklift, 1 adet aktarma makinası, 4 adet damperli kamyon çöp deponi sahasında 1 adet paletli yükleyici ile birlikte, 37 adet işçi personel ve 5 adet memur personelle çalışmala faaliyetlaerine devem etmiştir.

Bu faaliyetlerin gerçekleşmesinde 307.830 kwh elektrik enerjisi, 91.132 litre akaryakıt (motorin) sarfedilmiştir. Tesiste yıl boyunca yaklaşık 73.000 ton evsel katı atık işlenmiş olup, 667,4 ton hurda malzeme geri kazanılmış ve 4.800,4 ton gübre üretilmiştir. Üretim ve satışlardan 1994 yılına göre %95,4 fazla gelir elde edilmiş olup, fabrikanın toplam geliri 2.297.290.272 TL’ye ulaşmıştır.

Uzundere ünitesi geliri = 2.297.290.272 TL

Halkapınar ünitesi geliri = 242.811.260 TL

GENEL TOPLAM = 13.078.481.532 TL

TOPLAM =7.227.500$

Toplam amortismanlar+ giderler= 991.850$/yıl

1 ton çöpün işleme maliyeti=(991.850-30.00)$/yıl/73.000

=13.18ton/yıl

Üç vardiya halinde toplam 24 saat çalışan işletmede, 1995 yılı içersinde 376.839.400 kg evsel çöp , 30.158.700 kg sanayi atığı, 1.052.300 kg hastahane atığı ve 1.289.100 kg imha işlemi yapılmıştır. Evsel katı atıklar eldeki imkanlar dahilinde kademeli olarak açılan sahalara, tekniğine uygun olarak mümkün olduğunca sıkıştırılarak depolanmaktadır. Bunda amaç yer kazanmak ve çöpün kaymasını engellemek ile metan gazı verimini arttırmaktır.

Sanayi ve hastane atıkları ise ayrı yerlerde derin çukurlara açılarak gömülmekte ve üzeri hemen toprakla kapatılmaktadır. Hastane çukurlarının altı ve üzeri kireç ile dezenfekte edilmektedir. Yine bu sahanın yakınına pil gömü çukuru açılarak, gelen piller önce beton ile karıştırılarak varillere konulmakta ve gömülmektedir. Ayrıca Paşabahçe firması tarafından toplanan atık camlar, işletme içersinde bulunan özel yapılmış alana götürülmekte ve ayda bir personel tarafından yüklenerek , ekonomiye geri kazandırmak amacıyla, ilgili fabrikaya gönderilmektedir. 1995 yılı içersinde toplanan atık cam miktarı 329.585 kg’dır.

Tesiste 8 memur, 19 (fen işleri dahil) kadrolu işci ve 6 şirket elemanı çalışmıştır.personel ve araçlarla ilgili detaylı bilgi tablolarda verilmiştir.

1995 yılı içersinde işletme de çalışan tüm araçlar, çöp nakil TIR’ı dahil toplam; 303.334 litre mazot harcamıştır.

Toplam elektrik sarfiyatı: 99.00 kwh’dır.

1 ton çöpün depolama maliyeti: (1072374-298942)$/yıl/498817

= 1.55$/ton

1.GİRİŞ: *

2.1 Uzundere Kompost Tesisi: *

2.2. Harmandalı Deponi Alanı: *

3.1. Katı Atıkların Sınıflandırılması: *

3.1.1.Evsel Atıklar: *

3.1.2.Endüstriyel Atıklar:(Sanayi Atıkları) *

3.1.3..Tarım Ve Zirai Atıkları: *

3.1.4. Arıtma Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar, Arıtma Çamurları: *

3.1.5. Özel Atıklar: *

3.2. Sonuç: *

4.1. Uzundere Kompost Fabrikası: *

4.1.1. Uzundere Kompost Fabrikası Yaklaşık Maliyet Analizi:(1993 yılı) *

4.2. Harmandalı Düzenli Katı Atık Depolama Tesisi: *

4.2.1. Harmandalı Deponi Alanının Yaklaşık Maliyet Analizi: *

5.1. Uzundere Kompost Tesisinin 1994 Yılı Maliyet Analizi: *

5.2. Harmandalı Tesisi 1994 Yılı Maliyet Analizi: *

5.3. 1995 Yılı Kompost Tesisi Maliyet Analizi: *

5.4. Harmandalı Deponisi 1995 Yılı Maliyet Analizi: *

5.5. 1996 Yılı Kompost Tesisi Maliyet Analizi: *

5.6. 1996 Yılı Harmandalı Deponisi Maliyet Analizi: *

5.7. 1997 yılı Uzundere Kompost Tesisi Maliyet Analizi: *

5.8. 1997 Yılı Harmandalı Deponisi Maliyet Analiziı: *

1994501028 Ali KOROL