ÖZEL ARTIKLAR VE BERTARAFI

Ertuğrul ERDİN

Özel sanayi artıkları üretim sırasında oluşur ve ekonomik

olarak geri kazanılması veya zarar etmeyecek şekilde

hazırlanması ise imkansızdır. Bu konuda "Yöntem Tekniği"

Ekonominin o zamanki durumuna ve ham madde piyasasına göre

hangi özel artığın hangi yöntemle ve kaça geri

kazanılabileceği veya da bertaraf edilmesi gerektiği ortaya

çıkar. O halde bertaraf edilmesi gereken özel artığı ne

yapacağız?

- Özel yakma tesisleri

- Deponiler

- Kapalı maden ocakları deponisi

(Yeraltı deponisi)

Yöntemlerinden birisi uygulanır, ancak uygulamadan önce gelen

özel artıklardan örnekler alınarak analizler yapılır ve karar

verilir. Özel artıkların termik olarak işlem görmesi ve özel

deponilerde depolanması yanısıra, bazı artıkların denizlerde

de yakılması düşünülebilir ve okyanuslarda uygulanması

vardır.Ancak son yıllarda bu konu ciddi olarak ele alınmış ve

yeni düzenlemeler getirilmiţtir.

önceden kestirilemeyen bir olay olduğu için yerinde değildir.

Özel artıkları şöyle ayırabiliriz:

- Su ortamını ve hava ortamını hiç bir şekilde kirletmesine

imkan vermeyecek özel hazırlanmış yerlerde depolanması

Örneğin petrolle kirlenmiş topraklar, zift artıkları,

sertleţtirilmiţ asitli reçineler, v.s.

- Sadece yakılarak bertaraf edilebilecek artıklar

1. Yağ çamuru, benzin çamuru, yıkama benzini, ham yağ, madeni

yağ fraksiyonları,

2. Zift yağları, sert zift, asfalt, flinkot, jenaratör

ziftleri v.s.

3. Kullanılmış yağlar, yağ emülsiyonları, bileme parlatma

artıkları

4. Doymuş ve doymamış alifatik hidrokarbonlar ve ürünleri

aynı şekilde siklik hidrokarbonlar

6. Tek ve çok değerli alkollar, artıkları

7. Aldehidler ve artıkları

8. Ketonlar ve artıkları

9. Esterler ve artıkları

10. Eterler ve artıkları

11. Halojenli organik bileţikler

12. Azotlu organik bileţikler

14. Metalli organik bileţikler

15. Benzol toluol, xylol, özel ve test benzinleri

16. Fenol, kresol, xylenol, etilenoksit,

17. Zararlılarla mücadele ilaçları, bitki koruma ilaçları.

organik ve anorganik maddeler:

. Asitler, bazlar kimya ve metalurji sanayiinden gelen çamurlar. . Su da çözünülebilir ağırmetal tuzları

Özel artık üretenler ÖKAİM-tesisine bir dilekçe ile başvurur

ve örnek verir (Çizelge l ). Özel artık üreten kuruluşların

artıklarından örnek alınır ve Çizelge 2 de görüldüğü gibi

protokole geçilir ve değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda

o özel artık tesisine, başvurular ÖKAM'e (Özel Katı Artık İşlem

Tesislerinin de adres listesi verilerek iade edilir. Eğer

kabul edilirse o zaman da üreticisi izin yazısının bir

kopyasını alır. Yetkililer tarafından karşılıklı olarak izin

belgesi imzalanır. İzin belgesi Çizelge 3 de görüldüğü gibi

hazırlanır.

ÖZEL ARTIK ÜRETENİN BAİVURU DİLEKÇESİ

Kuruluşun Adı ve Adresi Tarih

Özel Artık Analiz Protokolü

Firma Adı Örnek Nr------------

Örnek Tipi ve analiz tipi:

- Fiziksel ve kimyasal analiz

- Galvaniz çamurları

Orijinal maddenin :

Bulgu:

--------------------------------------

Çok fazla fazla orta az çok az

--------------------------------------

Zn/Ni Cr Cu/Cl Ca/Ba

--------------------------------------

-------------------------------------------------------------

2. Rengi Yeţilimsi kahverengi

3. Kokusu Hafif organik

4. Su miktarı % 53

5. KM % 19.3

6. Kül % 78.6

7. CN topl. 952 mg/kg

8. .....

Eluat Hazırlanışı : (1+10) = 150 g örnek +150 ml dikromat

------------------------------------------------------------

9. pH değeri 9.1

10. Elektriksel iletkenlik 515 uS/cm

11. Redoks potansiyeli + 344 mV

12. Katı madde mg/l

13. Kül mg/l

14. ....

------------------------------------------------------------

15. So4 mg/l

16. PO4 mg/l

17. NO3 mg/l

18. NO2 mg/l

19. Cl 35.3 mg/l

20. CN 0.07 mg/l

21. ....

22. ....

------------------------------------------------------------

23. Pb 0.1 mg/l

24. Hg (iyon) 0.1 mg/l

25. Hg (topl.) mg/l

26. Cd mg/l

27. As mg/l

28. Zn 0.02 mg/l

29. Cr 0.55 mg/l

30. Cr (+3) 0.30 mg/l

31. Cr (+6) 0.25 mg/l

32. Cu 0.04 mg/l

33. Ni mg/l

34. Fe (topl.) mg/l

35. Ca mg/l

36. ........

------------------------------------------------------------

37.KMnO4 tüketimi 85mg/l

38. KOI/BOI 52 mg/l

39. N toplam mg/l

40. NH4-N mg/l

41. Fenoller mg/l

42. Eter ekstraktı mg/l

43. Balık toksititesi

(1+100) 16 saat sonra

44. ........

45. ,,,,,,

46. ......

------------------------------------------------------------

Miktarı: ton/yıl Analiz Bedeli Tl.

-------------------------------------------------------------

Tarih ve İmza

İZİN BELGESİ

Kuruluş Adı ve Adresi:

Tarih

Özel Artık Depolama İzni

(İzmir Özel Artıklar Depolama Yerine)

------------------------------------------------------------

Tanımı Müşteri Artık türü nr. İzin veriliş İşlem sıra

numarası tarihi Nr.

-------------------------------------------------------------

verilmeli

İlgi: ..... Günlü başvurunuz.

Artık türü: Galvaniz çamuru

Sınıflandırılması: galvaniz çamuru

Türü ve kaynağı: Krom kaplama ünitesinden, nötralize

Miktarı : 120 ton/yıl 18/yıl

sürekli sefer sayısı bir defada sefer

Konsistansi: katı kesikli Rengi: yeşil-gri

Tehlikeliliği: Sular için kokusu: yok

Bertaraf türü:.... önerisine göre teslim tarihi......

Diğer hususlar:

İzin ekteki koşullar çerçevesinde verilmiştir.

Dikkat edilecek hususlar:( İzin sahibi bunların hepsini kabul

eder.)

1. Karneler müsaade yazısı ile geçerlidir.

3. Karneler sadece verilen madde için geçerlidir.

4. Karneler başka maddelere kullanmak için değiştirilemez.

5. Müşteri izin belgeleri ile zamanında gelip karnesini

almakla yükümlüdür.

edebilir

7. İzin alarak maddeler, başkaları ile getirilemez.

8. Artık üreten masrafları da öder; fiat değişebilir.

Tarih ve İmza

BAİVURU DİLEKCESİ

Tarih

Başvuru Dilekçesi Örneği

Dilekçe Verenin Adı ve Adresi

Baţvuru Nr.

(Başvuruda numaranın verilmesi

gerekir).

Artık türü:

------------------------------------------------------------

Miktarı : 120 ton sürekli 18 sefer/yıl

..................... bir defa ............/yıl

zehirsizleştirilmiş, suyu alınmış

Konsistensi : katı renkli yeşil gri

Koku : yok tehlikeli ....(?)

Teslim ţekli: Kamyonla

Diğer hususlar:

Analiz sonuçları ektedir

Verilen örnek sayısı

Yukarıda verilen hususların örneğini getirdiğimiz artık

türünü tanımladığı başka bir şey alınamadığını temin ve

taahhüt ederim.

Başvuru sahibinin imzası

------------------------------------------------------------

ÖKAİM'in açıklaması:

ÖZEL ARTIK DEPOLAMA YERİ

Özel artıkların oluşturacağı sızıntı sular yağmur sularından

daha etkilidir. Bu nedenle de iyi kontrol edilmelidir. Bunun

içinde depolama yerlerinde İekil 1 de görüldüğü gibi zemin

sızdırmazlığı için önlemler alınmalıdır. Depolama yerinin

ömrü dolduktan sonra da İekil 2 , 3 ,4 de görülenlerden

birini veya uygun olanını seçip önlemleri alınmış olarak

kapatmak gerekir. Görüldüğü gibi gerek işletmeye açılırken

zararsız hale getirmek için bir sürü masraf yapılmaktadır. O

halde deponi hacminden olabildiğince en iyi şekilde

yararlanmak gerekmektedir.

Aslında bu tür depolama yeri seçilirken ÇED Raporu

hazırlanmalı ve ilgili özel, tüzel kuruluşların görüşleri

alınmaktadır. Bu görüş ve raporlar ÇED'de

değerlendirilmelidir.

Artıklar ancak onun için izin verilen yerlerde bertaraf

edilebilir, işlem görebilir veya depolanabilir. Özel artık

ÖZEL ARTIK DEPOLAMA YERİNİN İİLETİLMESİ

Deponinin işletilmesi sırasında dikkat edilecek hususları

şöyle sıralayabiliriz:

- İşletme sahibi suların canlı sağlığını ve havayı, toprağı

tehdit edip kirletmemelidir. Sızıntı su, koku kirlenmesi

olmamalıdır. Önlemleri alınmalı arıtılmalıdır. Biyolojik

çamurlarda koku gidermek için 100 kg/ton yaklaşık ölçütü ile

kireç verilmektedir. Ağaçlandırma sonucunda da kısmen koku

giderilmesi sözkonusudur. Deponilerde çöp yakılmasına izin

verilmezse o zaman kokuya da meydan verilmez.

Sinterleşmiş galvaniz çamurları (0.002-0.02 mm dane boyutu

var) kuruyunca toz emisyonlarına neden olmaktadır. Zımpara

silme bileme gibi işlemlerin tozları depolandığında aynı

şekilde toz sorununa neden olabilmektedir. Toz emisyonları

- Yeterli yangın önleme tedbirleri alınmalıdır:

. Örneğin asitli reçinelerle alkali maddeler birlikte karıştırılamazlar depolanamazlar yoksa yangına sebebiyet verilir. Deponi de çalışanlar yangın söndürmü uygulamaları yapıp, hazırlıklı olmayı öğrenmelidirler. Yeterli miktarda yangın söndürücü ve yanmayan örtüleme maddeleri hazır bulunmalıdır.

-Deponide mutlaka

. Terazi kantar

. Laboratuvar

. WC duş, oturma odası, giyim odası v.s bulunmalıdır.

. Garaj

- Önemli alt ve üst yapı ihtiyaçları sağlanmalıdır.

(Su, ceryan, telefon, telsiz, saniter hususlar sıhhı tesisat)

- Açık bulunduğu sürece işletmenin başında konunun uzmanı

bulunmaktadır. Artık kabul ve bertaraf işlemleri yasalara

kurallara uygun olsun.

- Bir kaza olması halinde ne yapılması gerektiği konusunda

çalışanlar eğitilmelidir.

- Artıkların miktarları ve türü yazılı olarak kağıda geçer.

Artıkların deponiye kabülü bir plan çerçevesinde olur.

Artıklar karışık teslim edilemez.Ayrı ayrı getirilmesi

tehlikesiz bir şekilde bertaraf edilmesini sağlamaktadır.

Karışık artıklar kabul edilmeyebilir, geri çevrilir.

- Burada ancak tehlikesizce depolanabilecek artıklar

depolanır. Bunun içinde getirilen özel artıkların ön işlem

önceden de yaptırılmış olabilir.

- Ön işlem görmüşler de teslim eden araçlarla ÖKAİM'de taşıyan

aktaran araçlar arasında bir aktarma istasyonunun yapısının

boşaltılır. Ön işlemden sonra da ÖKAİM'in araçları ile

depolanacağı istifleneceği yere götürülür.

- ÖKAİM sahasına ancak işletmecinin müsaadesi ile girilir.

mesai saatlerinde açıktır. 2 m yüksekliğinde tel örgü ile

çevrilmiţtir ve 6 voltluk ceryan verilmiţtir.

- Yolların genişliği sağlamlığı işletmeye gelecek olası

araçlara göre hazırlanmalıdır.

- ÖKAİM'in işletilmesi sırasında can ve mal güvenliğine

ekonomik olmasına özen gösterilmelidir. Ekonomik olsun diye

can ve mal güvenliği çevre güvenliği kesinkes ihmal

edilmemelidir.

ÖKAİM'i işletene masraf kapısı açan hususlar:

. Arazinin satın alınması veya kiralanması

. Arazinin hazırlanması

. Trafiğe bağlanması, yollar v.s.

. Geçirimsizliğinin sağlanması

. Suyun uzaklaştırılması

. Örtüleme malzemesinin temini ve taşınımı

. Tekrar kültüre alma yeţillendirme

. Personel

. Yerlerin bakımı, arazinin korunması

. Makinalar.

. Enerji

. Diğer masraflar

. İdari ve yönetsel masraflar

. v.d.

da olabilir, milyonlarca lira da tutabilir. Aynı şey g) için

de geçerlidir. Sızdırmazlık yani, d) faktörünün masrafı çok

değişik salınımlı değerler gösterebilir. Doğal olarak

sıfırdır. Özel olarak sızdırmazlığın sağlanması halinde ise

masraf çok yüklü olabilir. O halde artıklarını düzenli ve

güvenli bir ţekilde bertaraf etmek zorunda olanlar bu

masrafları karşılamak bir bedel ödemek zorundadırlar.

Özel artık deponilerini ana özelliklerine göre aşağıdaki gibi

çeşitli tiplere ayırabiliriz:

a) Büyük çeşitli artıkların depolandığı deponi:

(Özel artıklar, evsel çöpler v.s. esnaf artığı)

b) Özel artık deponisi: Katı artık işlem ünitesi

c) Özel artık bertaraf tesisi ve deponi: Özel artıkların

işlem görmesi kalıntılarının da veya gelen diğer katı

kalıntıların depolanması

d) Tektip ve tür özel artıkların depolandığı monodeponiler;

ların depolanması

e) Göletler, lagünler: sıvı veya çamur halindeki özel

artıkların depolandığı yerler

f) Yeraltı maden ocağı deponisi: özel artıkların işletmesi

donmuş eski maden yataklarında depolanması.

Deponiye gelen özel artıklar mutlaka bir plan ve düzen içinde

depolanmaktadır. Böylece depolanmış maddenin birbirleri ile

reaksiyona girmesi ve patlaması engellenmiş olunur. Tüm

artıklar kadastro kurallarına göre depolama yerinde

yerleştirilmesi ve depolanmasi halinde ilerde çıkartılması

alınması gerektiğinde daha kolay olur. Koordinat sistemine

göre şekil 5 de görüldüğü gibi yerleştirilebilir.

gelecek etkileri (Su baskını, şiddetli yağış v.s) göz önünde

bulundurularak gerçekleştirilmelidir. İnşaatı kat (etaj)

şeklinde olmalıdır. Katı artıklar dökülebilir.Fıçılar ise

filtrelerle veya vinçlerle yerleştirilmelidir. Fıçılar

uygun maddelerle doldurulmalıdır ki deponideki stabilite

gerçekleşsin ve araçların dolaşımı çatlaklara kaymalara

göçmelere sebebiyet vermesin. Araları petrolle kirlenmiş

lastik, kauçuk v.s. gibi sıkıştırılamaz olan artıklar 30

cm'lik tabakalar halinde yapılmalı ve örtülmelidir. Petrol

ile kirlenmiş topraklar da aynı şekilde yayılmalıdır.

Çamurlar ise saplanabilir sertlikte olmalıdır.

Organoklor bileţikleri hem üretim, hem de tüketim kesiminden

çok miktarda oluşmaktadır. Sanayii ülkelerinde yıllık oluşan

miktarlar çok daha fazladır. Örneğin Federal Almanya'da 4,6 x

10 6 ton/yıl klorlu hidrokarbon artıkları oluşmaktadır. Bunun

büyük bir kısmı kimya sanayiinde geri kazanılmaktadır. Geri

kazanılması ekonomik olmayan 51.900 ton'luk kısmı ise Deniz

de yakma gemilerinde yakılmaktadır (Tabasaran 1986) İekil 6

da KHK'nın gördüğü işlemler verilmiştir. KHK (Klorlu

kazanabilir olup olmadığına bakmaktadırlar. (Artıklar

Borsası). Klorlu organik madde kalıntıları pazarlanırken veya

iţlenirken çevresel sorunlar oluţturabilmektedir. Geri

-Perklorlama

2 CH2 Cl - CH2 Cl + 8 Cl2 ---- 2 CCl4 + CCl2 = CCl2 + 8 HCl

1.2-dikloretan klor tetraklor tetraklor hidrojen

metan etilen klorür

2 Cl2 + CCl2 = CCl2 ======= 2 CCl4

klor tetraklor etilen tetraklor metan

- Oksiklorlama

2 CH2= CH2 + 4 HCl + O2 ---- 2 CH2Cl - CH2Cl + 2 H2O

Etilen hidrojenklorür oksijen 1.2-Dikloretan su

için KHK'ların yakılması yoluyla değerlendirilmesi

Aslında bu konuda uygulanan teknoloji çok sayıda ve

yaygındır. Ayrıca da her kimya sanayi kuruluşu kendi

tesisinde, kendine özgü yöntem geliţtirerek geri

yanabilir haldedir. Klor oranı arttıkça ısıl değeri azalmakta

ve ısıl değeri yüksek başka maddelerin karıştırılması

gerekmektedir.KHK'ları tamamen yakmak için oksijen fazlalığı

ile çalışmak gerekir:

2 HCl + 1/2 O2 ====== Cl2 + H2O Deacon-dengesi

Klor oluşmasını engellemek için yanma sıcaklığını yüksek

tutmak ( 1000 oC) gerekir. Bu ise fazla NOx 'lerin

oluşmasına, oluşan hidrojenklorürün kalitesinin bozulmasına

neden olmaktadır. Ayrıca da gaz temizleme sorunu ortaya

çıkmaktadır.

Eğer hidrojence fakir KHK'lar yakılırsa o zaman klordan

hidrojenklorürün oluşabilmesi için su buharının verilmesi

gerekir. Uygulamada 1000 oC - 1200 oC dolaylarında yanma

odası sıcaklığı ile çalışılır. İekil 7 de görüldüğü işleme

Sertleştirme tuzu artıkları bertarafı sertleştirme tuzu

artıklarının çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf hususu

çok önemlidir. Sertleştirme tuzları çeliklerin yüzeylerini

amaçla da çelik parçaları eritilmiş sertleştirme tuzunun

içine batırılmaktadır.

Nitritleţme 580 oC de gerçekleţmekte;

2 CN- + O2 ---- 2 OCN-

Siyanür Siyanat

2 OCN- + O2 ------ CO3 + CO + 2N

Siyanat

X Fe + N ---------- Fex N

Demir metali Aton halindeki Demir nitrit

Azot (sert)

ve malzemenin yüzeyi sertleţmektedir.

930 oC sıcaklığında molekülar azot uzaklaşır; Boudouard

dengesine göre karbon oluţur, o da metalik demir ile

2 CO ------- CO2 + C

3 Fe + C ----- Fe 3 C (Zementit)

Böylece tuz banyosunda siyanür azalır, karbonat artar, Bu

proseste nitritleţtirme'de iţe yaramayan bakiye sertleţtirme

tuzları artıkları oluşturur. Bunun ağırlık yüzdesinin %

15'ini siyanürler oluţturur.

Tuz banyosu karbonlamasında (930oC de) oluşan sertleştirme

tuzlu artıklarındaki siyanür % si ise 3 civarındadır.

Baryumklorür oranıda % 35 dir. 70 mg'i bir insanı öldürmek

için yeterli olan bu siyanürlerin çevresel büyük bir tehlike

potansiyeli taşıdığı açıktır. Bu tür artıklar Batı Almanya'da

bile 1960'lı yıllarda yüzeysel (karasal ekosistem)

deponilerinde depolanmış veya gelişi güzel dökülmüş, ve

denize deţarj edilmiţtir. Skandallar meydana gelmiţ

kalmışlardır. Bugün sorunu (1972 yılından beri) 700 m

derinliğindeki Herfa Neurode eski tuz madeni ocaklarına, özel

artıkları depolamak süretiyle çözmüşlerdir. Ayrıca teknolojik

gelişmeler üretim sırasında bu artıkların oluşmasına meydan

vermeyecek şekildedir. Örnek'de anlatılan sertleştirme

banyosunda hiç azalmayan kalıntı oluşmasına fırsat

verilmemekte ve sürekli olarak rejenarasyonun gerçekleţmesi

banyosu sürekli kullanılabilmektedir. Dolayısıyla tehlikeli

özel artık oluşturan kaynaklarda kullanılan temel işlemlerde

iyileştirme çalışmaları mutlaka yapılmaktadır.

Rejenerasyon olayı bu anılan proseslerde aşağıdaki

9 Na2 CO3 + 2 [C6 H3 N9] x------ 18 Na OCN + 3 H2 O+ 3 CO2

Karbonat Siyanoguanidinin siyanat

kondenzasyon ürünü

Na2 CO3 + 2 [CHN] x ----- 2 Na CN + H2O + CO2

Karbonat Siyanoguanidin'in Siyanür

ve formaldahidin

kondanzasyon ürünü

Böylece de 1960'lı yıllarda büyük çevre sorunu yaratan ve

çevre için her bakımdan tehlikeli olan bu artıkların sorunu,

yöntem teknolojisindeki geliţmelerle çözümlenmiţtir.

alınabilir, umutla, şevkle innovatif çalışılabilir.

SONUÇ

Yazının metninde verilen örneklerden de anlaşıldığı gibi

sanayileşmiş ve sanayileşmekte olan ülkelerde suyu toprağı ve

havayı tehdit eden olumsuz etkiler yapabilecek olan artıklar

oluşmaktadır. Kesin ve katı bir tanıma göre her yerde oluşan

her çeşit artıklar özel artıklar kapsamına alınabilir. Bu çok

katı bir durum haklıyanı da var aslında şöyleki biz genelde

inşaat molozlarını tehlikesiz artıklar grubunda ele alır ve

ona göre değerlendirir veya bertaraf ederiz. Molozların

bileţimini tam bilmiyoruzdur, içinde gerçekten tehlikeli

maddeler vardır?

O halde bir çözüme gitmek zorundayız:

- Artıkların tehlike derecelerine göre ayırıp

tanımlayabilmek için iyi çalışan bir artık analiz

laboratuvarı oluşturulması gerekir. Çabuk sağlıklı ve ucuz

arazi yöntemleri geliţtirilebilir. Uzman, sanayi, üniversite

işbirliği yapılabilir, Pratiğe, uygulamaya yönelik sorunlar

çözülebilir.

- Geliştirilen tüm yöntemler işi yokuşa sürücü olmamalı

olmalıdır.

Ülkemizdeki uygulamalarda özellikle aşağıdaki hususlar

ţiddetli tenkit edilebilir:

- Yüzeysel katı artık depolama yerlerinde her türlü tehlikeli

alınmadan depolanmaktadır. Normal çöpler bile gelişi güzel

depolandığı için zaten sakıncalıdır; tehlikeli katı

artıkların ise ne kadar daha büyük çevreyi olumsuz etkileme

potansiyeline sahip olduğu açıktır.

(evlerde laboratuvarlarda v.s) kanalizasyona verilmesi olayı

da aslında çok sakıncalıdır.

- Her türlü özel artığın denize atılması veya dökülmesi,

örneğin iç körfezden alınan özel artık durumunda bulunan

- Sanayii kalıntılarının artıklarının gelişi güzel yerde

düzeneklerde yakılması

- Bilinçsizce yabancıların özel artıklarını ülkemize ihraç

etmelerine fırsat vermek

- Bugüne kadar da bu konularda herhangi "Yönetmeliğin" ve

"Yönelgelerin" çıkmamış çıkarılmamış olması ve/veya sıkı izlen- memesi büyük bir eksikliktir.

- Türkiye'de emsal göstermek için bir tane dahi özel artık

işlem merkezi (ÖKAİM) yoktur bu olmadığı için de teknik ve

analitik olanaklarla hızlı bir fiziksel ve kimyasal

özelliğini belirleme olanağına, toksisite durumunu

belirlemeye imkan yoktur.

Teknik ve çevresel etkilerin en aza indirilmesi bakımından

mükemmel bertaraf kapasitelerinin oluşturulması, çok geç

olmadan biran önce ele alınıp gerçekleştirilmelidir:

- Eski yeraltı maden ocakları deponisinin yerleşiminin

belirlenerek bir an önce oluşturulması

- Su kirlenmesine meydan vermeyecek ţekilde yeryüzeyi

deponilerinin belirlenmesi, hazırlanması,

- Duman gazını en iyi şekilde arıtma koşulu ile katı ve sıvı

özel artıkların yüksek sıcaklıklarda yakma tesislerinin

planlanması ve kurulması

- Kirlenmiţ, kirletilmiţ topraklar için de dekonteminasyon

tesislerinin kurulması

- Eski çöp depolama yerlerinden gelen her türlü kirliliğin

tesislerin yapılması

Mevcut "Çevre Kanunu'83" çerçevesinde gerçekleţtirilmelidir.

KAYNAKLAR

Tabasaran.O.(1986)" Konzepte zur Verbrennung von CKW-

Flüssigabfällen" İndustrielle Sonderabfälle-Lösungsmodelle

für die Zukunft. Band 21. Stuttgart.

Staiger,W. (1976):"Probleme und ihre Lösung beim Bau und

Betrieb einer Sondermülldeponie" Mat.Nr.34781. Stuttgart.

Drechsler,W.u.Sutter,H.(1985):" Anfall und Behandlung von

Chlorkohlenwasserstoffrückständen in den chemischen

İndustrie. Mu A Lfg 2.