Ön Çökeltme Havuzu...

"Ön Çökeltme Havuzu" ile ilgili Ýngilizce detay bilgi için "ana52/ani405.html" sayfasýna gidiniz...

Sudan daha fazla yoðunluða sahip askýda katý madde içeren atýksu duraðan koþullara sahip olduðu zaman bünyesindeki tanecikler yerçekimi etkisi ile çökeleceklerdir. Askýda katý maddelerin atýksudan uzaklaþtýrýlmasýnda en yaygýn kullanýlan iþlem yerçekimi ile çökeltmedir. Kendinden sonra gelen biyolojik arýtma ünitelerinden önce kullanýlan ön çökeltme havuzlarý etkili bir askýda katý madde giderimi saðlar. Kimyasal arýtým ile beraber kullanýldýðýnda, çözünür fosfatlarýn ve diðer çözünmüþ katýlarýn giderimini saðlar ve askýda katý madde giderme verimini arttýrýr.

Ara ve son çökeltme havuzlarý biyolojik arýtma süreçlerinde oluþan katýlarýn (mikroorganizmalarýn) çökeltilmesi amacý ile kullanýlýr. Çökeltme havuzlarý, ayrýca üçüncül arýtým süreçlerinde de kullanýlmaktadýr. Çökeltme havuzlarý ayný zamanda çökelmiþ katýlarýn belirli oranda yoðunlaþtýrýlmasýný da saðlar. Bununla beraber, çökeltme iþleminin temel amacý maksimum askýda katý madde giderme verimi eldesine yöneliktir. Bu iþlem için çökelen çamur belirli aralýklarla hemen sistemden uzaklaþtýrýlmalýdýr.

Çamurun yoðunlaþtýrýlmasýný saðlamak için, tabana çökelmiþ çamura uygulanabilecek yüksek alýkonma süresi askýda katý madde giderme verimini olumsuz yönde etkileyecektir. Bu iþlem için ayrý bir tank (çamur yoðunlaýtýrýcý) kullanýlmaktadýr.

Çökeltme havuzlarý genelde dairesel veya dikdörtgen planlýdýr ve sürekli akým bazýnda tasarýmlanýrlar. Çökeltme havuzlarý dört ana bölgeden oluþur; giriþ, çökelme, çamur ve çýkýþ. Askýda katý madde içeren durultulacak akým havuza giriþ bölgesinden alýnýr. Katýlarýn sývý fazdan ayrýlmasý nispeten duraðan koþullara sahip olan çökelme bölgesinde gerçekleþir. Duru su çýkýþ bölgesinden havuzu terkeder. Tabana çökelen katýlar çamur bölgesinde birikir, sýkýþýr ve düzenli aralýklarda sistemden uzaklaþtýrýlýr.

Atýksuyun verildiði çökeltme havuzu çok deðiþken tipte katý maddelerin çökeltilmesini saðlar. Bu maddeler, nispeten düþük konsantrasyona sahip olan ayrýk taneciklerden, yüksek konsantrasyona sahip olan yumaklý katýlara kadar geniþ bir aralýða sahiptir. Çökeltme iþlemine tabi tutulan katýlar genelde üç ana gruba ayrýlýr; (a) sýnýf - I taneli katý maddeler : çökelme hýzlarý konsantrasyondan baðýmsýzdýr ve yüzeysel hidrolik yüke eþittir, (b) sýnýf - II gittikçe büyüyen partiküller : yüzeysel hidrolik yük ve alýkonma süresi kritiktir ve tanecik büyümesi önemlidir ve (c) sýnýf - III : çökelme hýzý konsantrasyonun bir fonksiyonudur ve askýda katý madde konsantrasyonu önemli mertebelerdedir. Alýkonma süresi ve katý yükleme hýzý önemlidir.

Çökeltme verimini, havuz biçimi ve giriþ - çýkýþ yapýlarýnýn özellikleri kadar, debi salýnýmlarý, rüzgar ve sýcaklýk gradyanlarý da etkiler. Yüzeysel hidrolik yük genellikle taneciklerin veya süspansiyonun çökelme hýzýnýn % 50 ila % 65'i arasýnda deðiþir. Nihai çýkýþ suyunun kalitesi arýtma verimini belirlediðinden, özellikle son çökeltme havuzlarý için bu faktör pik debide % 50'yi aþmamalýdýr. Tasarýmda uygulanmasý gereken alýkonma süresi, laboratuvar deneyleri ile elde edilen deðerin en az 3 ila 4 katý mertebesinde olmalýdýr. 30 m'den daha uzun dikdörtgen biçimli havuzlarda veya 30 m'lik çapa sahip dairesel planlý havuzlarda, rüzgarýn su yüzeyinde yarattýðý kesme etkisi ile oluþan karýþým hafif taneciklerin tabandan yüzeye yükselmesine neden olur.

Büyük çökeltme havuzlarýnýn inþaasý tamamen sistem ekonomisi ile ilgilidir. Bununla birlikte, iþletme sorunlarý daha büyük iþletme masraflarýna neden olacaktýr. Evsel atýksu arýtma tesislerinin tasarýmýnda debi salýnýmlarýnýn büyük önemi vardýr. Debi salýnýmlarýnýn etkisinin uzun veya kýsa süreli oluþu önem kazanýr. Uzun süreli salýnýmlarýn etkisi, tasarým sýrasýnda alýnacak bazý önlemler ile ortadan kaldýrýlabilir. Herhangi bir dengeleme olmaksýzýn, tüm çökeltme havuzlarý kýsa süreli debi salýnýmlarýndan oldukça etkilenirler. Bu özellikle küçük sistemler için daha büyük mertebelerdedir. Tasarýmda maksimum atýksu debisi kullanýlmalýdýr. Bununla beraber, saatlik salýnýmlar büyük pikler yapýyorsa, çýkýþ suyu kalitesinin bozulmamasý için düþük yüzeysel hidrolik yük deðerleri uygulanmalýdýr. Kýsa süreli salýnýmlara neden olan bir diðer etmen de sabit debili pompalardýr.

Tüm çökeltme havuzlarýnýn ve özellikle de son çökeltme havuzlarýnýn verimini etkileyen en önemli etken giriþ yapýsýnýn özellikleridir. Giriþ yapýsýnýn temel görevi, gelen akýmý hem yatay hem de düþey düzlemde tüm havuz enkesiti boyunca üniform olarak havuza almasý ve kýsa çevrintilere ve türbülansa neden olmamasýdýr. Giriþ suyu akým hýzý mümkün mertebe düþük olmalýdýr. Çýkýþ yapýsýna kýyasla, giriþ yapýsý daha büyük öneme sahiptir. Giriþ yapýsýnýn uygun olmayan tasarýmý, özellikle dairesel planlý havuzlarda kýsa çevrintilerin oluþmasýna ve çýkýþ suyu kalitesinin azalmasýna neden olur. Dairesel planlý havuzlar için giriþ yapýlarý merkezi veya çevresel olabilir. Merkezi giriþ yapýsý suyu havuzun orta noktasýna getirir ve buradan akýmý ýþýnsal olarak radyal akým ile çevreye doðru yayar. Giriþ borusunun, havuzun tabanýna çökelen çamurun kürenmesine yarayan mekanik sýyýrýcýnýn hareketi açýsýndan taban betonunun altýna gömülü olmasý gerekir.

Giriþ bölmesi, borudan çýkan suyun enerjisini kýrmalý ve suyu havuza üniform olarak yaymalýdýr. Giren akýmýn kinetik enerjisi akýmýn küçük "eddy"lere dönüþtürülmesi ile kýrýlabilir. Son çökeltme havuzlarýnda yer alan giriþ bölmesinin çapý geri çevrim oranýna baðlýdýr. Geri çevrim oraný % 100 ise, giriþ bölmesi çapý havuz çapýnýn % 20'sinden az olmamalýdýr. Giriþ bölmesine doðru olan akýmýn hýzý 1 m/sn'yi aþmamalýdýr. Giriþ bölmesindeki deliklerden çýkýþ hýzý ise 0.08 m/sn'den daha büyük olmamalýdýr. Biyolojik arýtýmdan alýnan su, havuzun tüm çevresi boyunca yerleþtirilmiþ daðýtým kanalýndaki orifisler yardýmý ile havuza verilir. Dikdörtgen planlý havuzlarýn giriþ yapýlarý, giriþ delikleri ve dalgýç perdelerden ibarettir. Küçük delikler enerjiyi daha hýzlý bir þekilde kýrar. Giren akým havuz enkesiti boyunca üniform olarak daðýtýlmalýdýr. Giriþ deliklerindeki akým hýzý 0.08 ila 0.16 m/sn arasýnda olmalýdýr. Dalgýç perde giriþ deliklerinden 15 ila 30 cm uzaklýkta konumlandýrýlmalýdýr.

Çökeltme havuzlarýnda giderim verimi havuz derinliðinden baðýmsýzdýr. Bununla birlikte, tasarým mühendisi, çökelmiþ katýlarý depolamak, tabana çökelmiþ katýlarý kaldýracak yüksek yatay akým hýzý oluþturmamak, çýkýþ suyu ile birlikte tabandaki katýlarýn kaçmasýný önlemek için yeterli bir havuz derinliði saðlamak zorundadýr. Derin havuzlarda tabana çökelmiþ katýlarýn uzun alýkonma süresi nedeni ile anaerobik koþullara neden olabileceði de unutulmamalýdýr. Ayrýca, özellikle derin dikdörtgen planlý havuzlarda yoðunluk akýmlarý daha kýsa sürede oluþur.