DAAD ALMANYA 1998 FAALİYETLERİ Rapor 11
Prof. Dr. Ertugrul ERDIN
Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Cevre Mühendisligi Bölümü BUCA-IZMIR TR
Atık Önleme ve Cam Atıklarının Geri Kazanılması Şirketi ve Camların Geri Kazanılması
GGA (Gesellschaft für Glasrecycling und Abfallvermeidung mbH)
Cam Atıkların Geri Kazanılması
Cam atıklarının geri kazanılmasının avantajlları:
***eski hurda camlar hammadde olarak kulanıldıgı zaman, kum, kireç, soda ve diğer katkı maddeleri kullanılmamakta ve kaynaklar korunmaktadır
*** Eski cam kullanmak süretiyle cam üretimisırasında enerji ihtiyacı 1/3 oranında azalmaktadır.
*** Camların ayrı toplanması ve değerlendirilmesi yolu ile yılda 2,8 milyon ton camın deponiye gitmesi engellenmektedir. bu da deponi kullanım ömrünün artmasına neden olmaktadır.
*** Enerji gereksiniminin azalması, ergime prosesinde fuel oil kullanılmaması toz, NOx, SO2 ve CO2 gibi emisyonların azalmasına neden olmaktadır.
Camın hammaddesi 2 kısım kum, 1 kısım soda ve 1 kısım kireçten oluşmaktadır.
1200 -1500 derecede erimiş akan bir kütle halinde bulunan bu karışım şekillendirilmekte ve istenilen ürünler eldeedilmektedir. Bu teknoloji isetaa eski Mısır dan beri bilinmektedir. Türkiye kıyılarında bulunan bir batıkda Isa dan sonra 1000 yıllarında yüzlerce ton kırık camın bulunması, eski camlardan yeni cam üretmenin cok da yeni olmadığını ortaya koymuştur.
Cam ambalaj sanayi Almanaya da daha yasalar zorlamadan 1972 yılından itibaren eski camların toplanmasına ağırlık vemıştir. Bu özellikle de 1991 yılında çıkan ambalaj kanunu ile de daha da büyük bir öneme kavuşturulmuştur. Örneğin 1974 yılında 2,3 milyon ton cam ambalaj üretilirken ve bunun da ancak 150 000 tonu gei kullanılırken, diğer bir değişle sadece %6,5 kadarı iken, bu değer 1996 yılında iç piyasaya sunulan cam ambalaj 3,6 milyon ton olmuş ve bunun da 2,8 milyon tonu da tekrar ikincil hammade olarak kullanılmıştır. Burada ki geri kazanma oranı ise %78,8 i bulmuştur. Yeşil camlardaki geri dönüşş oranı %90 ları bulmuş iken, beyaz ve kahverengi cam da bu değer sadece % 50 dolaylarındadır. 14 Firma tarafından 33 Imalathanede üretilip 1996 yılında iç piyasaya verilen cam ambalajı dağılımında ise:
3,5 milyon ton içecek şieleri ve kapları
0,7 milyon ton konserve kavanozları
0.38 milyon ton da ambalaj camlarını oluşturmuştur.
Buna karşılık 1995 yılındaki değerler ise:
3,494 milyon ton içecek şieleri ve kapları
0,701 milyon ton konserve kavanozları
0.383 milyon ton da ambalaj camlarını oluşturmuştur.
Almanya da camı geri kazanma oranları 1974 yılında %6,5; 1980 yılında %23,1; 1988 yılında %49,3 iken 1996 yılında ise % 78,8 e çıktığı saptanmıştır. (GGA , 1997).
1980 yılında evsel çöplerin içine gitmeden camların %30 u ayrı toplanmakta idi;
1996 da ise bu sayı %90 na ulaştı.
Böylece deponiye giden cam miktarı 31 kg/Nufus . Yıl dan; 10 kg /Nufus. Yıl a indi.
Sistemin basarısında yatan baslıca unsurlardan birincisi Alman vatandaşında çevre bilincinin artması ve geri kazanmaya katkıda bulunmasından kaynaklanmatadır. Eskiden hayır kurumları tarafından kapı kapı dolasıp camları toplama melkanizması ilerken; 1997 yılından itibaren en başarılı sistemin cam konteynerlerinin bulunduğu merkezlere götürüp bırakma ve buradan da araca boşaltma sistemi olmuştur. Kap değiştirme sisteminin ekonomik omadığı uzun yıllar uygulamsı sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu gün Almanya nın bir çok yerinde 300 000 cam toplama konteyneri vardır.
GGA ise katı atık toplama taşıma ve uzaklaştırma işlerini yapan firmalar ile cam atıkları alıp işleyen , hazırlayan ve değerlendiren firmalara arasında kooperasyonu organize etmektedir. GGA toplanan ve ayıklanan eski hurda camları alma ve değerlendirme garantisi vermektedir.
Cam işeleme ünitelerinde içindeki yabancı maddelerden arındirildiktan ve saflaştırıldıktan sonra cam fırınlarına gönderilmektedir. Camın içindeki seramik/taş/porselen (STP) miktarı 25 g/ton ; ve demir türü olmayan metaller de 5 g/ton değerini geçmemelidirler. yaklaşık işlenen 1000 kg camdan ancak 63 kg önayılamaya uğramaktadır. Bu 63 kg cam tekrar ayıklanınca içinden yaklaşık 39 cam daha geri kazanılmaktadır. Böylece hurda camın hammadde olarak değerlendirme oranı %97,6 ya çıkmaktadır.
Bazı EU Ülkelerindeki cam Recycla oranı (1995):
Ülkeler ton olarak geri kazanılan miktar % oranı
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Almanya 2 784 000 ton 75
Fransa 1 400 000 ton 50
Italya 869 000 ton 53
Ingiltere 501 000 ton 27
Ispanya 402 000 ton 32
Hollanda 372 000 ton 80
Isviçre 263 000 ton 85
Belçıka 225 000 ton 67
Danimarka 104 000 ton 63
Isveç 96 000 ton 61
Portekiz 91 000 ton 42
Irlandalılar, Türkler, Yunanlılar, Ingilizler ve Ispanyollar ayrı biriktirme ve toplama konusunda pek isteksiz görünmektedirler.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
1995 yılında 3 017 000 ton hurda cam toplanmıştır, geri kazanma oranı ies %75,2 iken; 1996 yılında 3 104 000 ton hurda cam geri kazanılmıştır. % 78,8 oranındadır.
Cam toplamada ayrı toplamak saf toplamak çok önemli bir olaydır. Kaliteyi korumak ve olumsuz etkilememek gerekir. Beyaz camlar %50.2; yeşil cam %37,9 oranında; kahverengi cam %11,9 oranındadır. Yeşil camın %26,9 zu saf yeşil, %7,3 de yeşil/kahverengi karışımı; %3,7 de karışık.
Yılda kişi başına oluşan cam miktarı 50 kg ile 500 kg /kişi.yıl arasında değişmektedir.
Evsel katı atığın bileşimindeki camın ağırlıkca oranı da %2 ile %20 arasında değişmektedir.
Berlin de kişi başına yılda 60 kg şişe atığı oluşurnken Güney Almanya da 35 kg oluşmaktadır.
Kaynaklar:
GGA (1997): Themen : Glasrecycling - Einkreislauf für die Umwelt. Februar 1997. Rolandseck.
Das Kreislaufwirtschaft- und Abfallgesetz (7 Ekim 1996):
Prof. Dr. -Ing. Karlheinz Scheffold (1997):"die Altglas - Sammellogistik" Umwelttechnik und Entsorgunswirtschaft im Fachbereich Umweltschutz der FH BINGEN.
Glasrecycling Aktuell (1997): Recyclingbilanz 1996. Ausgabe Januar 1997.
GGA (1997) : Glasrecycling- Ein Kreislauf für die Umwelt. Ravensburg. Almanya Recycla Europe 97 Stuttgart.
Thyssen Krupp Stahl ve Plastik Atıkların Değerlendirilmesi
Plastik Atıkların Geri Kazanılması
DSD sistemi ile sarı torbalarda ya da sarı konteynerlerde toplanan plastikler Ayıklama Tesisileri gönderilmekte ve orada saf ve karışık plastikler olarak ayrılmaktadır.
Saf plastikler:
** folyeler
** kaplar
** köpükler
** blister
** gözenekli / botluklu plastikler
içindeki yabancı maddeler:
** kağıtlar
** demir türü olmayan metaller
** demir türü metaller
** alaşımlı/karışımlı maddeler
bu yapıdaki atıklardan oluşan malzeme önce plastik ayıklama ünitesine gelmekte ve orada önca içindeki yabacı maddelerden arındirilmaktadır.
Bu içindeki yabancı maddeler de miktarlarına ve ısıl değerine göre peletlenmekte ve yakma fırını için ara depolanmaktadır.
Yüksek fırında yakmak ve oraya püskürtmek için içindeki zararlı madde miktarının az olamasına dikkat etmek gerekir. Klor korrozyona sebep olur, kurşun ve çinko da yüksek fırında çökelmelere, kaplamanın oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle bu maddeler %2 den az bulunmalıdır.
Yüksek fırında kullanılan hurda plastik miktarı ise:
40 kg plastik / ton ham demir dir.
Kaynaklar:
Thyssen Krupp Stahl (1997): Verwertung von Kunststoffabfaellen. Duisburg. Almanya. Recycla Europe 97 , Stuttgart.
Thyssen Stahl AG (1997): Umweltbericht 1995. 47166 Duisburg.
Ambalaj Atıklarının Tümünün Ayrı Toplanması
DSD (Gesellschaft für Abfallvermeidung und Sekundaerroh-stoffgewinnung mbH)
Geri kazanılabilir ambalaj atıkların toplanması ve değerlendirilmesi DSD organizasyonu sayesinde gerçekleştirilmiştir.
DSD nin 1995 ve 1996 yılı bilançosu
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yıllar
1995 1996 1993 1994
milyar DM milyar DM
Satıştan gelirleri 4,1 4,1
Toplama/taşıma ve bertaraf
masrafları 3,8 3,9 2,9 3,2
Yıllık sonuç 0,5756 0,3852
Çalışanlar 0,338 0,343
Toplanan Miktarlar: ton ton milyon ton milyon ton
Geri toplanan ambalaj atıkl 5.061.343 5.458.701 4,3 4,7
Geri toplama oranı % 79 86
Geri toplanan ambalaj atıklarının
değerlendirilen miktarları 4.917.962 5.322.701
Geri değerlendirme oranı % 77 84
---------------------------------------------------------------------------------------------
1996 yılında kullanılan ambalajların değerlendirilmesi ise:
tüketilen ambalajlar değerlendirilen ambalajlar
Cam 3.148.740 ton 2.686.639 ton
Kağıt/karton 1.402.286 ton 1.318.641 ton
Plastikler 791.816 ton 534.953 ton
Çelik saç 374.598 ton 301.769 ton
Lamine (karışımlı
ambalaj malzemesi) 560.860 ton 444.753 ton
Aluminyum 44.415 ton 35.926 ton
TOPLAM: 6.322.715 ton 5.322.701 ton
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Cam için geri dönüş oranı %72 istenirken %85 gerçekleşmiştir.
Kağıt, karton için de %64 istenirken %94 gerçekleşmiştir.
Plastik için %64 iken %68;
Çelik saç için %72 iken %81
Lamine ambalajlar için %64 iken %79
ve Aluminyum için de %72 istenirken %81 oranında geri dnüşü gerçekletmittir.
Beşikten mezara ve hatta tekrar doğuşa (Reinkarnasyona ) kadar ambalaj atıkları izlenmektedir.
Bu organizasyon nedeni ile azalan kalıntı atıklar yakma tesisi (52 Yakma Tesisi) ve deponi tesisi (472 deponi) işleten özel ve tüzel kurum ve kuruluşları zarara sokmaktadır. Bu nedenle de bu işletmeler arasında atık almakiçin rekabet başlamıştır. Uzun vadeli projeksiyonlarda DSD modeli dikkate alınmadan kurulan tesisler de işletme masraflarına karşılık gelen atık miktraında azalma olunca bütçe denkleşmesi veya kar etmesi zorlaşmıştır.
Avrupa daher yıl 50 milyon ton ambalaj atığı oluşmaktadır.
Yaklaşık 700 Alman Firması bu konu ile uğraşmaktadır. Dünya da bu konu ile uğraşan firmaların sayısı ise 40 000 civarındadır.
1996 yılında evlerden ve küçük işletmelerden tam 5,5 milyon ton ambalaj atıgı DSD sisteminin Almanya da ağ gibi örülmesinden ve iyi çalımasından dolayı toplanmıştır. Bu da o yıl piyasaya verilen ambalajların %86 sını yapmaktadır. kişi başına toplanan miktar 1995 yılında 65,5 kg/nufus.yıl iken; bu değer 1996 yılında 71,2 kg/nufus. yıl ( 32,8 kg cam; 16,1 kg kağıt/karton: 22.3 kg hafif ambalaj atıkları) olmuştur. 1997 yılı için ise bu oranın %93 dolayında olması beklenmektedir. Ulaşılan bu hedef değerin stabilize edilmesine çalışılacaktır. (DSD,1997). Su, elektrik ve doğal gaz gibi ambalaja taıklarının ayrı biriktirilmesi ve toplanması kentsel yaşamın doğal bir parçası ve alışkanlıgı haline geldiği Almanya nın her yerinde gözlenmektedir. Sayılar da bunu doğrulamaktadır. Bu sektör ayrıca yeni işsahası açmıştır.
1991 yılı ile 1996 yılları arasında toplam 21,7 milyon ton ambalaj atıkları toplanmış ve bunun 19,7 milyon tonu da maddesel olarak değerlendirilmiştir. (DSD Geschaeftsbericht,1996).
DSD uygulaması sonucunda son beş yıl içinde saniyede 5,8 kg ambalaj atığı oluşmaktadır.
Aynı yıllar arasında 900 000 ton satış ambalajı kullanıldı. Bunu beş yıl için hasapladığımızda 5,8 kg /saniye yapmaktadır. 400 milyar ambalaj 1991-1996 yılları arasında yeşil nokta ile Recycling edilmiştir.
1990 ile 1994 yılları arasında DSD ve ambalaj konusunda 72 Alman Parlementeri Parlementoda konuşmuşlardır. Parlementoda 59 olayda da tutanaklara geçmiştir.
1991 yılından bugüne de 18 000 kişiye ş sahasının açılamsına neden olmuştur.
1991 yılından bugüne kadar da 11 milyon metreküp deponi hacmi tasarrufu olmuttur.
1991 yılından beri geri kazanılan ambalaj atıkları 27 000 km uzunluğunda yük vagonunu oluşturmaktadır. (Sans Francisco dan Sydney e kadar bir yol).
1991 -1995 yılları arasında toplanan ambalaj atıkları 14,4 milyon ton yaklaşık 38 000 dolu Jumbo Jet uçağına eşdeğer.
Kaynaklar:
DSD , TÜV Rheinland, 1997: Handbuch der Sortiertechnik. Köln.
DSD (1997): Recycla Europe 1997. Stuttgart.
Karl - Josef Baum
Der Vorsitzender des Aufsichtsrates der DSD
Generalbevollmaechtigter der METRO AG KÖLN
Zauberwort: Wissensvorsprung